Піха́ч (экспр.) ’непераборлівы ў ядзе’ (дзятл., Сл. ПЗБ). Да піха́ць ’прагна і многа есці’. Суф. ‑ач характарызуе асобу па яе схільнасці да адпаведнага дзеяння, з экспрэсіяй асуджэння (Сцяцко, Афікс. наз., 31).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прэ́гці, прэ́гціса ’вельмі хацець’ (ТС), прэ́гчыся ’моцна, прагна імкнуцца, дамагацца чаго-небудзь’, ’прыкладаць непамерныя намаганні для дасягнення мэты; высільвацца’ (ТСБМ, Сцяшк.), са скуры прэ́гчыся ’старацца як моц-сілы’ (Янк. БФ). Гл. пра́гнуць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
хлябта́ць, хлябчу, хлебчаш, хлебча; незак., што.
1. Піць, зачэрпваючы вадкасць языком (пра некаторых жывёлін). Тады Слава падштурхнуў шчаня да сподачка. Нахіліў галоўку. Толькі пасля гэтага яно і пачало прагна хлябтаць, распырскваючы на падлозе драбнюткія кропелькі малака. Шыловіч.
2. Прагна піць. Ды Дзед Мароз ужо хлебча з конаўкі ваду, выцірае бараду і глядзіць, ладкуецца, дзе б гэта аблюбаваць месца на шырокім палку прылегчы. Кухараў. [Апенька] хлябтаў на поўны рот, пакуль не спаражніў пасудзіны. Навуменка.
3. Разм. груб. Піць (віно, спіртныя напіткі) у вялікай колькасці. — Мала мы з табою, ты [Халімон], нежанаты, ды я, пры жонцы халасты, той гарэлкі папілі ды ў дурня пагулялі?! — на вачах Кірдуна выступіла вільгаць. — Мне, думаеш, лёгка? Буду там чорт ведае з кім тую гарэлку хлябтаць. Караткевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Ла́кнуць ’вельмі хацець’ (Сл. паўн.-зах.), укр. лапнуты ’жадаць’, ’быць прагным’, польск. łaknąć ’быць галодным’, ’прагна есці’, ’быць пажадлівым’, ’вельмі хацець чаго-небудзь’, ’хацець піць’, рус.-ц.-слав. лапнуты ’галадаць’, ’прагна хацець’, славен. lȃkniti ’згаладнець’. Прасл. olknęti. Да прасл. olkati ’галадаць, быць галодным’. Параўн. літ. alkti ’галадаць’, ’жадаць’, дат. alkt ’хацець піць’, ’адчуваць голад, моцна жадаць’, ’быць пажадлівым’. Магчыма, роднасным з’яўляюцца: ст.-в.-ням. ilgi ’голад’ (Траутман, 6–7; Фасмер, 2, 452, дзе даецца больш падрабязная літаратура), ірл. еіс ’злы’ (Развадоўскі. Wybór, 2, 158–159; Покарны, 307).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пе́рці, пру, прэш, прэ; пром, праце́, пруць; пёр, пе́рла; пры; незак. (разм.).
1. Ісці, рухацца.
Прэ пасярэдзіне дарогі.
2. Ісці, рухацца куды-н., не лічачыся з перашкодамі, з забаронай.
Куды прэш напралом!
3. каго-што. Гнаць, выганяць.
П. чужога сабаку з двара.
4. каго-што. Валачы (што-н. цяжкае, грувасткае).
П. мяшок бульбы.
5. (1 і 2 ас. не ўжыв.). 3 сілай выходзіць вон, праяўляцца.
Карані пруць з зямлі.
Злосць з яго так і прэ.
6. што. Прагна есці.
Прэ як не ў сябе.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
guzzle
[ˈgʌzəl]
1.
v.
пра́гна піць, шмат піць (гарэ́лкі)
2.
n.
1) пітво́ n., напо́й -ю m.; сьпіртны́ напо́й
2) папо́йка, п’я́нка f., абжо́рства і распу́ста
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Вурза́лак ’кусок дрэва; вялікі камяк у страве; бясформенны кавалак’ (КСП). Магчыма, да ву́рзаць ’прагна есці, глытаць’ ці ’стукаць, біць’, гл. ву́рзнуць, націск і словаўтварэнне, магчыма, пад уплывам назоўнікаў з падобнай семантыкай (кава́лак, бурва́лак, вурва́лак і інш.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Ко́мша ’маруда’ (Нар. словатв.). Значэнне гэтага слова пададзена няправільна. Аб гэтым сведчыць ілюстрацыя: «Ці скора ужо тэй комша накомшыцца?» З кантэксту відаць, што комша мае значэнне ’абжора’, таму яго трэба суадносіць з комшыць ’прагна есці булку, пірог’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
адры́жка, ‑і, ДМ ‑жцы, ж.
1. Выхад са стрававода, страўніка праз рот газаў, іншы раз з часцінкамі ежы. Елі Пшыбыцкі з Андрусовічам доўга і прагна, аж пакуль не апанавала абодвух адрыжка. Курто. Я узненавідзеў гэтых мукамолаў і пасечнікаў (рыжыя бароды, Святыя твары, сытая адрыжка). Панчанка.
2. перан. Разм. Праяўленне чаго‑н. аджылага; перажытак. Адрыжка мінулага.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мя́каць, ‑і, ж.
1. Мяккая частка цела жывёлы або чалавека.
2. Мяса без касцей. Аддзяліць мякаць ад касцей.
3. Мяккая частка пладоў, ягад, клубняў. Мякаць яблыка.
4. Разм. Што‑н. мяккае, рыхлае. Схапіў Юткевіч хлеб абедзвюма рукамі, упіўся ў пахучую мякаць зубамі і, не разжоўваючы, кавалак за кавалкам прагна глытаў хлеб, раскідаючы крошкі па стале. Мікуліч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)