1. Выказаць чым‑н. пашану, павагу каму‑, чаму‑н. Мы ж памяць героя ўшануем І справай, і песняй, сябры, І помнік яму пабудуем З гранітнай уральскай гары.Куляшоў.Малашкін заклікаў усіх устаць і ўшанаваць мінутным маўчаннем верных савецкіх людзей, што загінулі ад рукі ворага.Пестрак.
2. Урачыста павіншаваць каго‑н. у сувязі з чым‑н. [Язва:] Сёння .. [Жлукта] будзе ўшанаваны як мае быць.Крапіва.
3. Удастоіць сваёй прысутнасцю. [Стрыбульскі:] Святы божа! Ці бачыш ты, якія госці ўшанавалі наш куток!..Мележ.Мядзведзь падлізу Ліса ўшанаваў, — Згадзіўся да яго прыйсці на імяніны.Корбан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
uchować
uchowa|ć
зак.
1.кніжн. захаваць; зберагчы, уберагчы;
~j Boże! — крый Божа!;
~ć dzieci przed złymi wpływami — уберагчы дзяцей ад дрэннага ўплыву;
2. выгадаваць, адгадаваць
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
бог Бог, род. Бо́га м.;
◊
бог зна́ет, бог весть бог ве́дае, хто яго́ ве́дае;
не дай (изба́ви, не приведи́) бог не дай бог, крый бо́жа, барані́бо́жа;
сла́ва бо́гу дзя́куй бо́гу;
ра́ди бо́га бо́гам прашу́ (про́сім);
не бог весть како́й не бог ве́дае які́, не ве́льмі што;
как бог на́ душу поло́жит як (яму́, ёй, ім) узду́маецца;
одному́ бо́гу изве́стно адзі́н бог ве́дае.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пры́маўка, ‑і, ДМ ‑маўцы; Рмн. ‑мавак; ж.
1. Агульнавядомы ўстойлівы выраз, звычайна вобразны, які адрозніваецца ад прыказкі тым, што не з’яўляецца закончаным суджэннем і звычайна не мае павучальнага зместу. Вандруючы па беларускіх землях, Федароўскі адразу заўважыў, што ў мове беларусаў вельмі часта сустракаюцца дасціпныя слоўцы, яркія прыказкі, прымаўкі, мудрыя выслоўі.Саламевіч.[Бародзіч:] — У нас нават прымаўка пайшла ў народзе: шавец заўсёды без ботаў.Чорны.
2. Фраза, словы, якія часта кім‑н. паўтараюцца; прыгаворка. Любімай прымаўкай кожнага стычынца было: «Барані божа!». Яны ўсе ўжывалі яе калі трэба і калі не трэба.Чарнышэвіч.— Далі прыкурыць немцам як належыць, — скончыў капітан прымаўкай камбрыга.Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сква́пны, ‑ая, ‑ае.
1. Прагны да багацця, хцівы, скупы. Надта ж прагавіты і сквапны быў бацька, надта ж пільнаваў, каб божа барані ніхто і хвілінкі не пасядзеў без работы.Сачанка.— Я чалавек не сквапны і за вялікім не ганюся, — растлумачыў .. [Бабейка] сваю просьбу.Хадкевіч.Не адступаў і бацюшка, хоць добра ведаў, што Хведар сквапны і больш не дасць.Кірэйчык.
2.нашто, дачаго. Які прагна імкнецца што‑н. мець у вялікай колькасці; ласы да чаго‑н. [Ратчык:] — А я быў на .. [баравікі] не вельмі сквапны.Новікаў.[Паланевіч:] Я чуў, што .. [Буяк] на выпіўку сквапны.Крапіва.// Пажадлівы. Сквапнымі вачыма Крушынскі аглядае .. прыгожую постаць [Мэры].Бядуля.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ГО́МАНАЎ Уладзімір Кірылавіч
(н. 2.2.1929, г. Сянно Віцебскай вобл.),
бел. жывапісец. Засл. дз. маст. Беларусі (1990). Скончыў Бел.тэатр.-маст.Ін-т (1962), выкладаў у ім у 1963—78. Працуе ў жанрах гіст., бытавым, партрэта, пейзажа, нацюрморта. Сярод твораў: «Апошні бой К.Заслонава» (1964), «На сценах старога Слуцка» (1973), трыпціх «А хто там ідзе?» (1969), «Дажынкі» (1978), «Мой родны кут» (1982), «Касіў Ясь канюшыну» (1985), серыя «З эцюднікам па Еўропе», «Лазня» (абедзве 1986), «Свет Скарыны», «Зоркі не гаснуць» (абедзве 1991), «Крыжы зямлі» (1995), «Божа, дапамажы!» (1996); партрэты Героя Сац. Працы Т.Р.Арды (1982), драматурга А.Петрашкевіча (1984), Кастуся Каліноўскага («Чорная пятля», 1989); пейзажы «Прыпяцкія плёсы» (1976), «Зіма» (1988); нацюрморты «Галінка арабіны» (1988), «Бэз» (1995) і інш. Творчасць насычана нац. каларытам, дынамікай, гармоніяй колеру, у ёй — спалучэнне лірыкі і публіцыстыкі.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Güte
f -
1) дабрата́, дабрыня́, прыхі́льнасць
2) я́касць (матэрыялу); дабрацкаснасць
háben Sie die ~! — калі́ ла́ска!, бу́дзьце ласка́выя!
in áller ~ — падо́браму, палюбо́ўна
du méine ~! — Бо́жа мой!
éine Wáre érster ~ — тава́р вышэ́йшай я́касці
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Commenti fit opus ad deitatis opus
І да Божай дапамогі патрэбны спрыт чалавека.
И к Божьей помощи нужна сноровка человека.
бел.Божа,памажы, а сам не ляжы. Богу багаваць, а нам працаваць. Богу маліся, а сам працуй.
рус. На Бога надейся, а сам не плошай. Бог-то Бог, да и сам не будь плох. Богу молись, а к берегу гребись. Аминем/молитвой квашни не замесишь. Молитву твори, а муку клади.
фр. Aide-toi, le ciel t’aidera (Помоги себе сам, а небо поможет тебе).
англ. Put your trust in God but keep your powder dry (В Бога верь, а порох держи сухим).
нем. Gott gibt wohl die Kuh, aber nicht den Strick dazu (Вероятно, Бог даёт корову, но не верёвку к ней). Hilf dir selber, so hilft dir Gott (Помоги себе сам, так и Бог тебе поможет).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Mage cavenda est amicorum invidia, quam insidia hostium
Варта больш асцерагацца зайздрасці сяброў, чым падкопаў ворагаў.
Следует больше остерегаться зависти друзей, чем козней врагов.
бел. Не карай, Божа, нічым, як другам ліхім.
рус. Не бойся неприятеля, а бойся приятеля. Не вспоя, не вскормя, врага не увидишь. Сытый волк смирнее завистливого человека. Не бойся умного врага, бойся глупого друга.
фр. Mieux vaut un sage ennemi qu’un imprudent ami (Лучше умный враг, чем неосторожный друг). Dieu me garde de mes amis je me garderai de mes ennemis (Господь Бог меня спасает от моих друзей, от врагов я сам спасусь).
англ. False friends are worse than open enemies (Фальшивые друзья хуже открытых врагов).
нем. Behüte mich Gott vor meinen Freunden, mit den Feinden will ich schon fertig werden (Сохрани/защити меня, Боже, от моих друзей, с врагами я уж справлюсь сам).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
папа́свацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
1. Карміць коней у дарозе ў час адпачынку; рабіць папаску. Выберам які-небудзь лясок па дарозе і спынімся папасвацца.Чорны.
2.(1і2ас.неўжыв.). Пасвіцца дзе‑н. час ад часу. Метраў на дзвесце хвасты ў канюшыне аб’едзены: відаць, не раз гэтыя кароўкі тут папасваліся.Лобан.
3.перан.Разм. Мець пажыву, карысць. [Ціток:] — Чужыя [людзі] каля мяне папасваюцца, а свой чалавек, мой божа, з голаду памірае.Лобан.
4.(1і2ас.неўжыв.). Разм. Тое, што і пасвіцца. На лугавінв папасвалася чарада калгасных кароў.Бялевіч.Крокаў за дзесяць ад агню, у негустым зарасніку, папасвалася рыжая, з белымі падпалінамі на баку карова.Сачанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)