я́ма
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
я́ма |
я́мы |
| Р. |
я́мы |
я́м |
| Д. |
я́ме |
я́мам |
| В. |
я́му |
я́мы |
| Т. |
я́май
я́маю |
я́мамі |
| М. |
я́ме |
я́мах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
я́ма, -ы, мн. -ы, ям, ж.
1. Паглыбленне ў зямлі.
Выкапаць яму.
Памыйная я.
Паветраная я. (перан.: участак у паветры, дзе самалёт рэзка зніжаецца, нібыта правальваецца). Капаць яму каму-н. (перан.: рыхтаваць непрыемнасць).
2. Абсталяванае паглыбленае месца для захоўвання чаго-н. (спец.).
Хаваць бульбу ў яме.
Вугальная я. (на судне). Аркестравая я.
3. Упадзіна, нізіна (разм.).
Вёска стаіць у яме.
|| памянш. я́мка, -і, ДМ я́мцы, мн. -і, я́мак, ж. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
я́ма ж., прям., перен. я́ма;
глыбо́кая я. — глубо́кая я́ма;
памы́йная я. — помо́йная я́ма;
даўгава́я я. — долгова́я я́ма;
○ во́ўчая я. — во́лчья я́ма;
паве́траная я. — возду́шная я́ма;
◊ капа́ць я́му — (каму) рыть я́му (кому);
не капа́й друго́му я́мы, сам ува́лішся ў яе́ — посл. не рой друго́му я́мы, сам в неё упадёшь
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
я́ма ж.
1. я́ма, род. я́мы ж.;
во́лчья я́ма охотн., воен. во́ўчая я́ма;
возду́шная я́ма ав. паве́траная я́ма;
2. (тюрьма) уст. турма́, -мы́ ж.; астро́г, -га м.;
◊
рыть себе́ я́му на сябе́ нож вастры́ць; пятлю́ шука́ць;
не рой друго́му я́мы — сам в неё попадёшь посл. хто на друго́га я́му капа́е, сам ча́ста ў яе ўпада́е; не рабі́ каму́ бяды́, бо сам яе́ сустрэ́неш; не бі чужо́га це́ла — бу́дзе сваё цэ́ла.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
я́ма, ‑ы, ж.
1. Прыроднае або выкапанае паглыбленне ў зямлі. Глыбокая яма. Засыпаць яму зямлёй. □ Дзяўчаты і жанчыны капалі ямы, хлопцы ставілі слупы. Шамякін. Мікола ехаў асцярожна, старанна абмінаючы ямы. Краўчанка. // перан. Упадзіна, паглыбленне ў чым‑н., на чым‑н. Гэты твар.. з ямамі на шчоках.., з глыбокімі рысамі маршчын, — ні ў чым не нагадваў Міхаіла Ганарджыя. Самуйлёнак.
2. Спецыяльна абсталяванае, паглыбленае месца або памяшканне для складвання, захоўвання чаго‑н., размяшчэння чаго‑н. Памыйная яма. Хаваць бульбу ў яме. Вугальная яма на судне. Аркестравая яма. // Магіла, дол. Стары і Сцяпан пачалі спускаць на вяроўках труну ў яму. Мележ.
3. перан. Месца, у якім цяжка і непрыемна жыць, дзе творацца брудныя справы, плятуцца інтрыгі і пад. — Ці ж толькі свету, што ў аконцы? Або так міла тут бясконца? І там мы будзем жыць таксама; Няма ўжо горшай, як тут, яма. Колас. — Будзем мы прыязджаць к вам часта, .. каб выцягнуць вашу вёску з тае ямы, з якой яна цяпер свету не бачыць. Чорны.
•••
Воўчая яма — а) глыбокая яма з прыманкай для лоўлі ваўкоў; б) у ваеннай справе — штучная перашкода ў выглядзе глыбокай ямы супраць непрыяцеля, які ідзе ў атаку.
Паветраная яма — участак у паветры з інакшым тэмпературным асяроддзем, дзе лятальны апарат рэзка зніжаецца, правальваецца.
Капаць яму гл. капаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
яма, дол, упадзіна, западзіна, паглыбленне / ад выбуху бомбы, снарада: варонка / пад будаўніцтва: катлаван, кар'ер / дзе капалі гліну: глінішча
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
выграбны́, -а́я, -о́е.
Прызначаны для выграбання.
Выграбная лапата.
○
Выграбная яма — памыйная яма для звальвання смецця, розных нечыстот.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
выграбны́ выгребно́й;
~на́я я́ма — выгребна́я я́ма
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
выгребно́й (черпак) выграбны́;
выгребна́я я́ма памы́йная я́ма, сме́тнік.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
размы́віна, -ы, мн. -ы, -він, ж.
Яма, паглыбленне, размытае вадой.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)