я́блык
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
я́блык |
я́блыкі |
| Р. |
я́блыка |
я́блыкаў |
| Д. |
я́блыку |
я́блыкам |
| В. |
я́блык |
я́блыкі |
| Т. |
я́блыкам |
я́блыкамі |
| М. |
я́блыку |
я́блыках |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
я́блык, -а, мн. -і, -аў, м.
Плод яблыні.
Летні сорт яблыкаў.
Я. ад яблыні недалёка адкочваецца (прыказка пра таго, хто атрымаў у спадчыну дрэнныя звычкі ад бацькі, маці).
○ Адамаў яблык — кадык.
Вочны яблык — шарападобнае цела вока.
◊
У яблыкі — з цёмнымі круглымі плямамі на поўсці (пра коней).
Яблыку няма дзе ўпасці — надта цесна.
Яблык разладу (кніжн.) — прычына, прадмет спрэчкі, сваркі, разладу [паводле старажытнага грэчаскага міфа пра кінуты багіняй разладу Эрыдай яблык з надпісам «найпрыгажэйшай» і як з-за гэтага ўзнікла спрэчка паміж багінямі Герай, Афінай і Афрадытай].
|| памянш. я́блычак, -чка, мн. -чкі, -чкаў, м.
|| прым. я́блычны, -ая, -ае.
Я. сок (з яблыкаў).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
я́блык м. я́блоко ср.;
○ ада́маў я. — анат. ада́мово я́блоко;
во́чны я. — анат. глазно́е я́блоко;
◊ я. разла́ду — я́блоко раздо́ра;
у ~кі — (о масти лошадей) в я́блоках;
збіць на го́ркі я. — изби́ть до полусме́рти;
~ку няма́ дзе ўпа́сці — я́блоку не́где упа́сть;
я. ад я́блыні недалёка адко́чваецца (па́дае) — посл. я́блоко от я́блони недалеко́ па́дает
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
я́блык, ‑а; Р мн. ‑аў; м.
Сакавіты плод яблыні, звычайна акруглай формы. Летні сорт яблыкаў. Кісла-салодкі яблык. Абіраць яблыкі. □ У кош паклалі яшчэ і яблыкаў, наогул рознай садавіны. І ў выніку — атрымаўся вялізны, прыгожы тэатральны нацюрморт. Сабалеўскі. [Сусед] узяў антонаўку, зноў пакруціў яе ў руках, удыхнуў пяшчотны пах і зноў паклаў яблык на столік. Васілевіч. Па кветках яблыкаў не лічаць. Прыказка. Яблык ад яблыні далёка не падае. Прыказка.
•••
Адамаў яблык — цвёрды выступ на горле мужчыны; кадык.
Вочны яблык — шарападобнае цела вока.
Збіць (зрэзаць) на горкі яблык гл. збіць.
У яблыкі — з цёмнымі круглымі плямамі на поўсці (пра коней). Пярэдні ехаў Іван Боганчык на сівым у яблыкі жарабку. Пташнікаў.
Яблык разладу (кніжн.) — прычына, прадмет спрэчкі, сваркі, разладу (паводле старажытнага грэчаскага міфа аб спрэчцы багінь Геры, Афіны і Афрадзіты з-за таго, каму з іх павінен належаць яблык з надпісам «найпрыгажэйшай»).
Яблыку няма дзе ўпасці гл. упасці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чырванабо́кі, -ая, -ае.
3 чырвоным бокам.
Ч. яблык.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
во́чны, -ая, -ае.
Які мае адносіны да вока (у 1 знач.).
В. яблык.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
надгні́сці, 1 і 2 ас. не ўжыв., -гніе́; зак.
Трошкі падгніць.
Яблык надгніў.
|| незак. надгніва́ць, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
чарві́вы, -ая, -ае.
Паточаны чарвямі, з чарвямі ўнутры.
Ч. яблык.
Ч. грыб.
|| наз. чарві́васць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вачні́ца, -ы, мн. -ы, -ніц, ж.
Паглыбленне ў пярэдняй частцы чэрапа, у якім змяшчаецца вочны яблык.
|| прым. вачні́чны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ада́маў, ‑ва.
У выразах: адамава галава гл. галава; адамаў агонь гл. агонь; адамаў яблык гл. яблык.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)