шыпя́чы

прыметнік, якасны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. шыпя́чы шыпя́чая шыпя́чае шыпя́чыя
Р. шыпя́чага шыпя́чай
шыпя́чае		 шыпя́чага шыпя́чых
Д. шыпя́чаму шыпя́чай шыпя́чаму шыпя́чым
В. шыпя́чы (неадуш.)
шыпя́чага (адуш.)		 шыпя́чую шыпя́чае шыпя́чыя (неадуш.)
шыпя́чых (адуш.)
Т. шыпя́чым шыпя́чай
шыпя́чаю		 шыпя́чым шыпя́чымі
М. шыпя́чым шыпя́чай шыпя́чым шыпя́чых

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

шыпя́чы

прыметнік, адносны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. шыпя́чы шыпя́чая шыпя́чае шыпя́чыя
Р. шыпя́чага шыпя́чай
шыпя́чае		 шыпя́чага шыпя́чых
Д. шыпя́чаму шыпя́чай шыпя́чаму шыпя́чым
В. шыпя́чы (неадуш.)
шыпя́чага (адуш.)		 шыпя́чую шыпя́чае шыпя́чыя (неадуш.)
шыпя́чых (адуш.)
Т. шыпя́чым шыпя́чай
шыпя́чаю		 шыпя́чым шыпя́чымі
М. шыпя́чым шыпя́чай шыпя́чым шыпя́чых

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

шыпя́чы, -ая, -ае.

Пра гукі мовы: які вымаўляецца з шыпеннем.

Шыпячыя зычныя (ж, ш, ч).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

сюсю́каць, -аю, -аеш, -ае; незак. (разм.).

1. Размаўляючы, замяняць шыпячыя гукі свісцячымі.

2. перан. Падроблівацца пад дзіцячы склад думак, мову і пад.

Нельга с. з дзецьмі.

3. перан. Празмерна апякаць.

С. з навабранцамі.

|| наз. сюсю́канне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

шы́ркаць

‘утвараць слабыя шыпячыя гукі’

дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. шы́ркаю шы́ркаем
2-я ас. шы́ркаеш шы́ркаеце
3-я ас. шы́ркае шы́ркаюць
Прошлы час
м. шы́ркаў шы́ркалі
ж. шы́ркала
н. шы́ркала
Загадны лад
2-я ас. шы́ркай шы́ркайце
Дзеепрыслоўе
цяп. час шы́ркаючы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

Сюсю́каць ’размаўляючы, замяняць шыпячыя гукі свісцячымі’; ’размаўляць па-дзіцячаму’ (ТСБМ, Ласт.), ’гаварыць шэптам; змаўляцца’ (Яўс.), сюсю́кацца ’гусці (пра пчол)’ (лід., Сл. ПЗБ). Укр. сюсю́кати ’тс’, ’гаварыць з прысвістам, падобна дзіцяці’, рус. сюсю́кать ’тс’. Гукапераймальнае (Фасмер, 3, 823).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

шыпя́чы, ‑ая, ‑ае.

1. З шыпеннем.

2. Шумны шчылінны пярэднеязычны зычны гук, пры вымаўленні якога язык прымае лыжкападобную форму. Калі ж заднеязычныя асновы г, к чаргуюцца з шыпячымі ж, ч, то ў клічнай форме такія назоўнікі заканчваюцца галосным а. Граматыка. / у знач. наз. шыпя́чыя, ‑ых. — Не расіла, — пасміхаецца Надзя: яна не выгаворвае шыпячых. Васілевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сюсю́каць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.

Разм.

1. Размаўляючы, замяняць шыпячыя гукі свісцячымі.

2. перан. Падроблівацца пад узровень развіцця, склад думак, мову і пад. каго‑н. (звычайна дзіцяці). Нельга з дзецьмі на адным павышаным тоне размаўляць. Нельга і адно толькі сюсюкаць. Юрэвіч. // Абыходзіцца з кім‑н. як з малым дзіцем, няздольным адказваць за свае дзеянні; празмерна апякаць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шипя́щий

1. прич. які́ (што) шыпі́ць; які́ (што) сы́кае; см. шипе́ть;

2. прил., лингв. шыпя́чы;

шипя́щие согла́сные шыпя́чыя зы́чныя;

3. сущ., лингв. шыпя́чы, -чага м.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

шыпе́ць, ‑плю, ‑піш, ‑піць; незак.

1. Утвараць глухія гукі, якія нагадваюць доўгі гук «ш-ш». Сярод падворка гусак грозна шыпеў на курэй. Карпюк. Вожык скруціўся ў клубок, а гадзюка, якую ён схапіў за хвост, шыпіць і стараецца ўкусіць яго. Ляўданскі. Толькі шыпеў кнот у лямпе. Асіпенка. / Пра яду, якая смажыцца і пад. На патэльні шыпела смажаная рыба. Шашкоў. / Пра дрэва, якое гарыць, распалены прадмет, палітыя вадой і пад. Шыпяць кулямётаў ствалы, Аж пара над імі віецца. Бялевіч. / Пра пару, газ, паветра і пад., якія выходзяць адкуль‑н. пад ціскам. Ззаду ярасна шыпеў, аднастайна гуў гарачы газавы струмень. Гамолка. Чутно было, як надрыўна шыпела пара, нешта трашчала, скрыпела, ламалася. Лынькоў. / Пра пену, хвалі і пад. Хвалі адна за адною набягаюць на бераг, шуршаць і шыпяць у рознакаляровых каменьчыках галькі. Паслядовіч. / Пра работу якіх‑н. механізмаў. Круціліся барабаны, шыпелі кампрэсары. Шыцік. На сцяне вялікі старынны гадзіннік шыпеў і адбіваў час. Грахоўскі.

2. Вымаўляць доўгі гук «ш-ш», патрабуючы цішыні, супакойваючы каго‑н.

3. Шапялявіць, гаварыць словамі, у якіх свісцячыя вымаўляюцца як шыпячыя гукі. — Бешкарышна, Гурновіч, шама рашай, шама... — у яго [Садоўнікава], наадварот, усе свісцячыя гукі шыпяць. Васілевіч.

4. Разм. Гаварыць здушаным, сіплым голасам, у якім адчуваюцца злосць, раздражненне і пад.; злоснічаць. — А ты не ведаеш? Забылася? — шыпела старая, калоцячыся, нібы ў ліхаманцы. Паўлаў. — Даўно я цябе не вучыў! — шыпеў Дракула, набіраючыся злосці. Якімовіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)