чужо́й

1. прил. чужы́;

чужи́е ве́щи чужы́я рэ́чы;

под чужи́м и́менем пад чужы́м і́мем;

в чужи́е ру́ки у чужы́я ру́кі;

они́ чужи́е друг дру́гу яны́ чужы́я адзі́н друго́му;

2. сущ. чужы́, -жо́га м.;

◊

чужи́ми рука́ми жар загреба́ть погов. чужы́мі рука́мі жар заграба́ць;

на чужо́й счёт на чужы́ кошт;

с чужи́х слов з чужы́х слоў;

в чужи́х рука́х пиро́г вели́к (большо́й) у чужы́х рука́х піро́г вялі́кі;

под чужу́ю ду́дку пляса́ть погов. па чужо́й ду́дцы скака́ць;

чужу́ю беду́ рука́ми разведу́ посл. чужу́ю бяду́ на па́льцах развяду́; чужу́ю бяду́ па валаску́ развяду́, а да свае́ ро́зуму не прыкладу́;

на чужо́й карава́й рот не разева́й посл. не будзь ла́сы на чужы́я каўба́сы; не руш чужо́га і не бо́йся ніко́га; не руш чужы́х груш;

с чужо́го коня́ среди́ гря́зи доло́й посл. з чужо́га каня́ злазь і ў гразь.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

чужы́

прыметнік, якасны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. чужы́ чужа́я чужо́е чужы́я
Р. чужо́га чужо́й
чужо́е		 чужо́га чужы́х
Д. чужо́му чужо́й чужо́му чужы́м
В. чужы́ (неадуш.)
чужо́га (адуш.)		 чужу́ю чужо́е чужы́я (неадуш.)
чужы́х (адуш.)
Т. чужы́м чужо́й
чужо́ю		 чужы́м чужы́мі
М. чужы́м чужо́й чужы́м чужы́х

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

рабу́нак, -нку, м.

Гвалтоўны захоп чужой маёмасці, грабеж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

верацярпі́масць, -і, ж.

Цярпімасць да чужой рэлігіі, прызнанае яе права на свабоднае існаванне.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

акупа́цыя, -і, ж.

Гвалтоўны захоп чужой тэрыторыі ваеннай сілай.

Гады акупацыі.

|| прым. акупацы́йны, -ая, -ае.

Акупацыйныя войскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

натуралізава́цца, -зу́юся, -зу́ешся, -зу́ецца; -зу́йся; зак. і незак. (кніжн.).

Прыняць (прымаць) грамадзянства чужой краіны.

|| наз. натураліза́цыя, -і, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

што-нішто́, чаго-нічаго́, чаму-нічаму́, займ. неазнач. (разм.).

Нешта, сёе-тое.

Пачуць што-н. з чужой размовы.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

чужазе́мец, -мца, мн. -мцы, -мцаў, м.

Чалавек з чужой краіны; іншаземец.

|| ж. чужазе́мка, -і, ДМ -мцы, мн. -і, -мак.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

грабе́ж, грабяжу́, мн. грабяжы́, грабяжо́ў, м.

Адкрыты захоп чужой маёмасці, звычайна з прымяненнем сілы.

Г. сярод белага дня.

Такая цана — звычайны г.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

захрыбе́тнік, -а, мн. -і, -аў, м. (разм.).

Дармаед, чалавек, які жыве чужой працай.

|| ж. захрыбе́тніца, -ы, мн. -ы, -ніц.

|| прым. захрыбе́тніцкі, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)