чацве́р, -вярга́, мн. -вяргі́, -вярго́ў, м.

Чацвёрты (пасля нядзелі) дзень тыдня.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

чацве́р

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. чацве́р чацвяргі́
Р. чацвярга́ чацвярго́ў
Д. чацвяргу́ чацвярга́м
В. чацве́р чацвяргі́
Т. чацвярго́м чацвярга́мі
М. чацвяргу́ чацвярга́х

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

чацве́р, род. чацвярга́ м. четве́рг;

◊ пасля́ до́жджыку ў ч. — по́сле до́ждичка в четве́рг;

не цяпе́р, дык у ч. — в ближа́йшем бу́дущем

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

чацве́р, ‑вярга, м.

Чацвёрты (пасля нядзелі) дзень тыдня. У чацвер у калгас прыйшлі трактары. Асіпенка.

•••

Не цяпер, дык у чацвер гл. цяпер.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

четверто́к уст. чацве́р, род. чацвярга́ м.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

дзевя́тнік, ‑а, м.

Уст. Хрысціянскае свята, якое адзначаецца ў чацвер дзевятага тыдня пасля вялікадня.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

уцёклы, ‑ая, ‑ае.

Абл. Які ўцёк, збег адкуль‑н., беглы. [Выхвалінскі:] «... У чацвер прыйдзе да вас жанчына, хустка на галаве белая, за спінаю кайстра, завуць яе Насця, а прозвішча Бойка і будзе яна быццам пытацца пра ўцёклую карову»... Краўчанка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

до́жджык, -ку м., уменьш., разг. до́ждик;

◊ пасля́ ~ку ў чацве́р — погов. по́сле до́ждичка в четве́рг

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

четве́рг чацве́р, род. чацвярга́ м.;

◊

по́сле до́ждичка в четве́рг на то́е ле́та, пасля́ абе́да, гэ́такаю паро́ю; за́ўтра ў ту́ю пару́, калі́ рак паляці́ць з вады́ ўгару́;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Сямяргу́ ’сямёра’: сямяргу бабаў (Сцяшк. Сл.). Вытворнае ад сямёра (гл.) па тыпу двайга́ (гл.) з няясным па паходжанні суф. ‑г‑, параўн. польск. dwojga ’двое’, якое лічыцца Р. скл. ад першапачатковага прыметнікавага лічэбніка dwój, пазней dwoje (Слаўскі, 1, 183) або ўзніклым па тыпу czworga ’чацвёра’ (Бацькоўскі, 1, 313). Спасылкі на літ. dveigỹs ’двухгадовая хатняя жывёліна, двухлетка’, ketvérge ’старажытная дваццацікапеечная манета, што адпавядала чатыром пяцікапеечным’ схіляюць да думкі пра азванчэнне зыходнага суф. ‑к‑, так выводзіць для літоўскіх слоў Смачынскі, 138, 279 (< *dveikys, *ketverkė). Параўн. чацвер (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)