цэ́ліць, -лю, -ліш, -ліць; зак. і незак.
1. незак. Тое, што і цэліцца; цадяць.
Ц. у зайца з ружжа.
Ц у начальнікі.
2. зак. Трапіць, папасці (разм.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
цэ́ліць
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
цэ́лю |
цэ́лім |
| 2-я ас. |
цэ́ліш |
цэ́ліце |
| 3-я ас. |
цэ́ліць |
цэ́ляць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
цэ́ліў |
цэ́лілі |
| ж. |
цэ́ліла |
| н. |
цэ́ліла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
цэ́ль |
цэ́льце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
цэ́лячы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
цэ́ліць
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
цэ́лю |
цэ́лім |
| 2-я ас. |
цэ́ліш |
цэ́ліце |
| 3-я ас. |
цэ́ліць |
цэ́ляць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
цэ́ліў |
цэ́лілі |
| ж. |
цэ́ліла |
| н. |
цэ́ліла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
цэ́ль |
цэ́льце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
цэ́ліўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
цэ́ліць
1. несов., прям., перен. це́лить; ме́тить;
2. сов., разг. попа́сть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
цэ́ліць, ‑лю, ‑ліш, ‑ліць; зак. і незак.
1. незак. Тое, што і цэліцца; цаляць. Мы за мір! А цэліць бомбай Не дазволім мы ў наш дом. Панчанка. Драпежнік цэліць бомбамі ў насціл, І леглі на вадзе крыві салдацкай меткі, Мо суджана і мне не перайсці, Але грымяць імклівыя танкеткі. Вітка. [Рымша:] — Ён [Анішчук], мусіць, толькі з ёю [Лучынінай] падражніваецца, а сам цэліць да Загароўскай падабрацца... Гурскі. А кайданы ўсё мацней звінелі. І што ні крок — царкоўны перазвон. І кат ужо ў звон у гэты цэліў... Сіпакоў. // Мець намер. Машын вунь колькі калгас накупіў. У мільянеры цэліць. Даніленка. Не было як зразумець, куды цэліць афіцэр. Што ведае пра яго? Страшныя здагадкі перашкаджалі ўважліва слухаць. Асіпенка.
2. зак. Разм. Трапіць, папасці. Юркевіча запытанне цэліла ў .. самыя патайныя думкі [Юзіка]. Мурашка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
це́лить несов.
1. (целиться) цэ́ліць;
2. перен. ме́ціць, ме́ціцца, ме́рыцца, наме́рвацца.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Ме́дзіць ’цэліць’ (пух., З нар. сл.). Да ме́ціць 2. Аб азванчэнні ц у інтэрвакальнай пазіцыі гл. Яшкін (там жа, 111).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
укалупну́ць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак., каго-што.
Разм.
1. Калупнуўшы, аддзяліць; адкалупнуць. Укалупнуць масла.
2. перан. Падкалоць, кальнуць каго‑н. у размове. Ледзь падрос, а ўжо так і цэліць, каб укалупнуць чалавека. Скрыпка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падцэ́ліць, ‑цэлю, ‑цэліш, ‑цэліць; зак.
Разм.
1. Трапна папасці куды‑н., у якую‑н. цэль. [Тарэнта:] — Падцэляць жа вось неяк акурат у галаву. Калі б яшчэ раз давялося, дык бы напэўна ўжо ў лоб проста падцэлілі б. Галавач.
2. перан. Угадаць, улавіць зручны момант.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падра́жнівацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
Разм.
1. Дражніцца час ад часу. То той, то другі з гасцей стараліся памагчы настаўніцы ўзяць за вуха непакорлівага, але ён вылузваўся, уцякаў і падражніваўся: — Кароткія ў вас рукі. Колас.
2. Даваць падставу каму‑н. спадзявацца на што‑н. [Рымша:] — Ён, мусіць, толькі з ёю падражніваецца, а сам цэліць да Загароўскай падабрацца... Гурскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)