цыко́рыя
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
| Н. |
цыко́рыя |
| Р. |
цыко́рыі |
| Д. |
цыко́рыі |
| В. |
цыко́рыю |
| Т. |
цыко́рыяй
цыко́рыяю |
| М. |
цыко́рыі |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
цыко́рыя, -і, ж.
Расліна сямейства складанакветных, сушанае карэнне якой дадаецца ў натуральную каву або выкарыстоўваецца для прыгатавання сурагату кавы.
Кава з цыкорыяй.
|| прым. цыко́рны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
цыко́рыя ж., в разн. знач. цико́рий м.
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
цыко́рыя, ‑і, ж.
1. Адна- або шматгадовая травяністая расліна сямейства складанакветных.
2. Сушанае карэнне гэтай расліны, якое дадаюць для смаку і паху ў каву, а таксама для прыгатавання сурагату кавы. // Напітак, прыгатаваны з гэтага карэння. Раніцаю Балашоў .. піў густую горкую цыкорыю. Грахоўскі.
[Лац. cichorium.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цуко́ра, -ы, ж. (разм.).
Тое, што і цыкорыя.
|| прым. цуко́рны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
цико́рий м. цыко́рыя, -рыі ж., разг. цуко́ра, -ры ж.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
цуко́ра, ‑ы, ж.
Разм. Тое, што і цыкорыя. Мінаюць [палонныя] аблогу, густа запалоненую цукорай і лебядой, і паварочваюць да маладога ляска. Хомчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Мацаўні́к ’парушэнец парасоністы, Chimaphila Pursh. umbellata (L.) Nutt.’ (маст., Сл. ПЗБ). Да мацава́ць ’умацоўваць (здароўе)’ — расліна з’яўляецца лекавай. Магчыма, аналагічна ўзнікла лексема мацаўнік ’цыкорыя, Cichorium intybus’ (гродз., Кіс.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мачаўнік ’цыкорыя звычайная, Cichorium inthybus L.’ (Бел. Зельн.; брэсц., Кіс.). Да мачыць > (вы)‑ма́чваць ’рабіць настой з зялёнага лісця’. Магчыма таксама, што гэта семантычны перанос з мячэўнік (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сухо́тнік ’сушаніца, Gnaphalium L.’ (Ласт., Кіс., Сцяшк., Сл. Брэс.), ’кмен, Helichrysum L.’ (Расл. св., Сл. ПЗБ), сухо́тнік лесавы ’крынічнік лекавы, Veronica officinalis L.’ (Ласт., Кіс.), сухо́тнік ’старасцень якава, Senecio jakobaea L.’ (Кіс.), ’агаткі, Antennaria dioica L.’ (паўн.-зах., ЛА, 1), сухо́тнык ’старасцень’ (Сл. Брэс.), сухо́тнік ’цыкорыя звычайная, Cichorium inthybus L.’ (Бейл.), сахо́тнік ’старасцень вясенні, Senecio vernalis W. et K.’ (Кіс.). Параўн. укр. сухі́тник ’расліна для лячэння ад сухотаў’, ’сушаніца, крынічнік і інш. расліны’, польск. suchotnik ’кмен’. Вытворныя ад сухота, сухоты (гл.) у розных значэннях, якія наклаліся адно на адно, параўн. амонім сухо́тнік ’хворы на сухоты’ (Некр. і Байк., Бяльк., Сл. ПЗБ), у сувязі з чым спробы размежаваць назвы раслін лекавых і нялекавых (параўн. ЕСУМ, 5, 488) не пераконваюць. Параўн. сухоткі, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)