цаліна́, -ы́, ж.
1. Зямля, якая ніколі не апрацоўвалася.
Узнімаць цаліну.
2. Тое, што і цалік.
3. перан. Недаследаваная, нявывучаная галіна чаго-н.
|| прым. цалі́нны, -ая, -ае.
Цалінныя землі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
цаліна́ ж., в разн. знач. целина́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
цаліна́, ‑ы, ж.
1. Некранутая, ніколі не араная, але прыгодная для апрацоўкі зямля. На ўзаранай і шчодра ўгноенай попелам цаліне закаласілася жыта, проса, авёс, ячмень. В. Вольскі. // Разм. Цалінныя землі, пераважна Сібіры і Казахстана, якія пачалі інтэнсіўна асвойвацца ў 50‑я гады 20 ст. Ідуць шафёры і шахцёры, Геолагі свідруюць горы, Гідролагі шукаюць брод, І кожнаму — па дваццаць год. А нашы дочкі і сыны нам пішуць пісьмы з цаліны. Грахоўскі.
2. Тое, што і цалік. Снежная цаліна. □ Праваднік вядзе іх [партызан] патаемнымі мясцінамі, дзе малапрыкметнай сцежкай, а дзе проста цаліной. Кулакоўскі. — Вось зайчык бег, — паказаў Косцік, калі яны звярнулі з дарогі на цаліну, у кусты. Брыль.
3. перан. Недаследаваная, нявывучаная справа, галіна чаго‑н. Аўтар [Карпаў У.] узняў вельмі важную і некранутую ў беларускай літаратуры цаліну горадабудаўніцтва. Хадкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
целина́ в разн. знач. цаліна́, -ны́ ж.;
по́днятая целина́ узара́ная цаліна́;
сне́жная целина́ сне́жная цаліна́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Вудзе́рак ’поле на месцы ўзаранага дзірвану, цаліна’ (Яшк.). Гл. выдзірак.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пярвіна́ ’аблога, цаліна’ (Мат. Маг.). Да первы ’першы’ (гл.), відаць, ’які апрацоўваецца ўпершыню’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
няча́сты, ‑ая, ‑ае.
Які адбываецца, здараецца, паўтараецца і пад. не вельмі часта; рэдкі. У тайзе мароз шчапаў дрэвы, ноч далёка і доўга раскідвала гучнае рэха, і Цаліна, якая ўжо засынала, пачула гэтыя нячастыя марозныя гукі. Савіцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цалік, цаліна
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
новь с.-х.
1. (целина) цаліна́, -ны́ ж.;
2. (хлеб нового урожая) навіна́, -ны́ ж.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Плешына́ ’высокая надрэчная трава’ (слонім., ЖНС). Відавочна, да плеш (гл.), што, аднак, цяжка суаднесці па семантыцы. Магчыма, балтызм, параўн. літ. plėšinỹs ’цаліна, дзірван’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)