хому́т в разн. знач. хаму́т, -та́ м.;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

хаму́т, -та́ м., в разн. знач. хому́т;

зняць з каня́ х. — снять с ло́шади хому́т;

рысо́рны х. — рессо́рный хому́т;

◊ біць у х. — арта́читься;

запрэ́гчы ў х. — запря́чь в рабо́ту;

х. на шы́ю — хому́т на ше́ю

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Рале́йны ’прызначаны для ворыва’: ралейны хамут (Нас., Юрч.), рале́мый ’тс’ (гарад., Нар. лекс.), рале́йны ’галоўны ў парнай запрэжцы (пра валоў)’ (слуц., глыб., лід., лях., трак., Сл. ПЗБ), рале́нны (конь) ’карэнны, караннік’ (Ян.), ст.-бел. ролейный ’прызначаны для ворыва’: три места ролейная (XIV ст., Карскі, 1, 55), рус. дыял. роле́йный (хомут) ’тс’, стараж.-рус. ролейный ’тс’: а иже у господина ролейный закупъ будет (Руская Праўда). Параўн. балг. ра́лен хомо́т ’хамут для валоў, які дазваляў ім хадзіць па раллі’. Сюды ж раляны́ ’земляны’: раляныя чэрві (шчуч., Сл. ПЗБ), раллявы́ ’галоўны ў запрэжцы валоў’ (ст.-дар., Сл. ПЗБ). Ад ралля́ (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

наце́рці сов.

1. в разн. знач. натере́ть; (мелом — ещё) намели́ть;

н. ску́ру вазелі́нам — натере́ть ко́жу вазели́ном;

н. парке́т — натере́ть парке́т;

н. ма́ку — натере́ть ма́ку;

хаму́т нацёр шы́ю каню́ — хому́т натёр ше́ю ло́шади;

2. (льна, пеньки) намя́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

шы́я ж. ше́я;

◊ на сваю́ шы́ю — на свою́ ше́ю;

кі́дацца (ве́шацца) на шы́ю — броса́ться (ве́шаться) на ше́ю;

вісе́ць на шы́і — висе́ть на ше́е;

скруці́ць (злама́ць) сабе́ шы́ю — слома́ть себе́ ше́ю;

хаму́т на шы́ю — хому́т на ше́ю;

як ка́мень на шы́і — как ка́мень на ше́е;

шука́ць пятлі́ на шы́ю — лезть в пе́тлю, иска́ть пе́тлю на ше́ю;

гнуць шы́ю (спі́ну) — (перад кім) гнуть ше́ю (спи́ну) (перед кем)

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)