хо́ванкі
‘гульня’
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, множны лік, множналікавы
|
мн. |
| Н. |
хо́ванкі |
| Р. |
хо́ванак |
| Д. |
хо́ванкам |
| В. |
хо́ванкі |
| Т. |
хо́ванкамі |
| М. |
хо́ванках |
Крыніцы:
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
хо́ванка
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
хо́ванка |
хо́ванкі |
| Р. |
хо́ванкі |
хо́ванак |
| Д. |
хо́ванцы |
хо́ванкам |
| В. |
хо́ванку |
хо́ванкі |
| Т. |
хо́ванкай
хо́ванкаю |
хо́ванкамі |
| М. |
хо́ванцы |
хо́ванках |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
пря́тки хо́ванкі, -нак ед. нет;
игра́ть в пря́тки гуля́ць у хо́ванкі.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
хо́ванка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.
1. Месца, дзе можна знайсці прытулак, схавацца ад каго‑, чаго‑н. — Ну чаго турбавацца, — сказаў Ігналь. — Хованка ў нас надзейная, калі што. Лупсякоў. Многа клопатаў буран прынёс і дыверсантам, бо будан іх служыў толькі як хованка ад камароў і сонца. Федасеенка. // Спецыяльна зробленае ці прыстасаванае месца ці збудаванне для хавання ад каго‑, чаго‑н. А такі ж ён [Вова] за дзень натупаўся, капаючы разам з другімі ў садзе хованку ад бомбаў. Гурскі. [Лукша:] — Усю ноч мы [партызаны] сабе хованкі капалі. Гроднеў.
2. Скрытае, патайное месца для захоўвання чаго‑н. Хованка для скарбаў.
3. толькі мн. (хо́ванкі, ‑нак). Дзіцячая гульня, у якой той, хто водзіць, шукае астатніх удзельнікаў гульні, якія схаваліся. Будучы клуб акупіравалі хлапчукі — са смехам і крыкамі гуляюць у хованкі. Шамякін. [Сакольны:] — Праязджаў нядаўна паўз лясныя паселішчы. Бегалі там дзеткі між кустоў, гулялі ў хованкі. Кулакоўскі.
•••
Гуляць у хованкі гл. гуляць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Ку́ца-ба́ба ’дзіцячая гульня, хованкі’ (ТС). Відаць, да ку‑ цавацьу (гл.) ’тармасіць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Куяя́ ’хованкі’ (ТС) Да хаваць (гл.) з нерэгулярным не раходам х > к.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пра́тушкі ’гульня ў хованкі’ (свісл., Нар. словатв.). З рус. прятки ’тс’ з іншай суфіксацыяй.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Нава́льнік ’гульня ў хованкі’ (ваўкав., Сцяшк. Сл.). Няясна. Калі гэта не памылка ў запісах (*хаоальнік?), то хутчэй за ўсё звязана з дзеясловам наваліцца ’напасці, накінуцца’, адчак сувязь цяжка вытлумачыць характарам гульні.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Кле́панка: гуляць у клепанкі ’гуляць у хованкі’ (ТС). Калі клепанка ’хованка’, то можна рэканструяваць *клепаць ’ха-ваць© Надзейных славянскіх паралелей няма. Але карысна звярнуцца да балтыйскай лексічнай групы, якая прадстаўлена ст.-прус. auklipts ’схаваны’, лат. pieklept ’замыкаць, зачыняць’, літ. slėpti ’хаваць’ (< * skiepti), лат. slėpt ’тс’. Таму не выключана балтыйскае паходжанне слова (параўн. Тапароў, Прус., А — , 149–150). Параўн., аднак, шлёпаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сту́калка ‘гульня ў пераганкі’ (гродз., Нар. словатв.). Да стукаць ‘стукаць’, тут ‘адзначаць сваё першынства стуканнем’: хто жывей прыбяжыць, прыстукаецца (Нар. словатв.). Параўн. засту́каць ‘застаць на месцы’, сінонім закава́ць ‘дакрануцца да гульца ці да “кону” рукой пры гульні ў жмуркі, хованкі і інш.’ (там жа). Відаць, не звязана непасрэдна з сту́каўка ‘адзін з відаў азартнай гульні ў карты’ (ТСБМ), а таксама з рус. сту́калка, польск. stukałka ‘тс’, што, паводле Трубачова (Труды, 1, 797), з’яўляецца калькай ням. Pochspiel ‘тс’, ад pochen ‘стукаць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)