ухі́л
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
ухі́л |
ухі́лы |
| Р. |
ухі́лу |
ухі́лаў |
| Д. |
ухі́лу |
ухі́лам |
| В. |
ухі́л |
ухі́лы |
| Т. |
ухі́лам |
ухі́ламі |
| М. |
ухі́ле |
ухі́лах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
ухі́л, -у, мн. -ы, -аў, м.
1. Нахіленая пакатая паверхня, схіл.
Цягнік ідзе пад у.
2. перан. Пэўны напрамак дзейнасці, інтарэсаў, спецыялізацыі.
Школа з мастацкім ухілам.
3. перан. Адхіленне, адыход ад асноўнай лініі ў поглядах, палітыцы.
Правы ў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ухі́л, -лу м., в разн. знач. укло́н;
пра́вы ўхіл — полит. пра́вый укло́н;
ле́вы ўхіл — полит. ле́вый укло́н;
шко́ла з маста́цкім ~лам — шко́ла с худо́жественным укло́ном;
адміністрацы́йны ўхіл — администрати́вный укло́н
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ухі́л, ‑у, м.
1. Пэўны напрамак дзейнасці, інтарэсаў, спецыялізацыі. Лазарэт будзе мець хірургічны ўхіл. Алешка. Кожная навучальная ўстанова з будаўнічым ухілам пасылала.. [на будаўніцтва магістралі] некалькі сваіх выпускнікоў. Пальчэўскі. // Наяўнасць здольнасці да чаго‑н. Гаварыў ён па-беларуску прыгожа, нават, я сказаў бы, з літаратурны ўхілам. Дубоўка.
2. Адхіленне, адыход ад генеральнай лініі партыі. Асабліва актыўную дзейнасць праявілі .. [Я. Купала і Я. Колас] у часы барацьбы з рознымі нацыяналістычнымі скажэннямі і ўхіламі. Шакун.
3. Нахіленая, пакатая паверхня; схіл, адхон. Было ясней за яснае: вагоны, пакінутыя на ўхіле незатарможанымі, скрануліся з месца і пакаціліся самі па сабе... Васілёнак.
•••
Левы ўхіл — чужая марксізму-ленінізму псеўдарэвалюцыйная, авантурыстычная палітыка, якая прыкрывае рэвалюцыйнай фразай апартуністычную, згодніцкую сутнасць.
Правы ўхіл (у ВКП (б) — апартуністычная плынь у 1928–30 гг., якая адмаўляла неабходнасць і магчымасць паскоранай індустрыялізацыі краіны, правядзенне калектывізацыі сельскай гаспадаркі і прапаведвала «тэорыю» затухання класавай барацьбы і мірнага ўрастання кулака ў сацыялізм.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
крен
1. мор. крэн, род. крэ́ну м., нахі́л, -лу м.;
2. перен. (уклон) крэн, род. крэ́ну м., ухі́л, -лу м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
*Про́пад, про́падам у выразе прападзі ты пропадам! (ТСБМ). Параўн. рус. пропади ты про́падом, укр. про́па́д, про́падом ’тс’, польск. przepad ’страта залогу, закладу’, чэш. propad ’люк; правал’, серб.-харв. propȁd, славен. propàd ’заняпад, упадак’. Аддзеяслоўны дэрыват ад *propadǫ, *propasti. Гл. прапасці. Параўн. пропадзь, пропасць (гл.). Відаць, у спецыяльных значэннях незалежныя ўтварэнні ў розных славянскіх мовах (гл. Фасмер, 3, 376; ЕСУМ, 4, 599; Банькоўскі, 2, 883); Сной₂, 584 (рэканструюе *propadъ ’падзенне, ухіл’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
укло́н м.
1. ухі́л, -лу м.; (наклон) нахі́л, -лу м.; (склон) схіл, род. схі́лу м.; (дороги) пака́т, -ту м.; пака́тасць, -ці ж.;
стена́ дала́ большо́й укло́н сцяна́ дала́ вялі́кі ўхіл (нахі́л);
укло́ны железнодоро́жного пути́ пака́ты (пака́тасці) чыгу́начнага пуці́;
по́езд идёт под укло́н цягні́к ідзе́ з пака́ту;
2. полит. ухі́л, -лу м.;
ле́вый укло́н ле́вы ўхіл;
пра́вый укло́н пра́вы ўхіл;
3. (направление) ухі́л, -лу м.;
шко́ла с худо́жественным укло́ном шко́ла з маста́цкім ухі́лам.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)