ускалыхну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́; -ну́ты; зак., каго-што.
1. Прымусіць калыхацца.
Вецер ускалыхнуў лісце.
2. перан. Прывесці ў рух, абудзіць да дзейнасці, усхваляваць.
Страшныя чуткі ўскалыхнулі сяло.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ускалыхну́ць
дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
ускалыхну́ |
ускалыхнё́м |
| 2-я ас. |
ускалыхне́ш |
ускалыхняце́ |
| 3-я ас. |
ускалыхне́ |
ускалыхну́ць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
ускалыхну́ў |
ускалыхну́лі |
| ж. |
ускалыхну́ла |
| н. |
ускалыхну́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
ускалыхні́ |
ускалыхні́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
ускалыхну́ўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
ускалыхну́ць сов.
1. (колебнуть) всколыхну́ть;
ве́цер ~ну́ў лі́сце — ве́тер всколыхну́л листву́;
2. перен. (привести в волнение, движение) всколыхну́ть, взволнова́ть;
гэ́тыя чу́ткі ўскалыхну́лі сяло́ — э́ти слу́хи всколыхну́ли (взволнова́ли) село́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ускалыхну́ць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак., каго-што.
1. Прывесці ў рух, прымусіць калыхацца. Набег цёплы ветрык і ўскалыхнуў возера. Кандрусевіч. Раптам паветра ўскалыхнуў выбух. Сіняўскі. // перан. Ажывіць, абудзіць. Якія ж патрэбны навальніцы і громы, каб ускалыхнуць гэтую цішыню і абудзіць чалавечыя думкі, пачуцці, імкненні! Колас. [Салдат] паддаў ходу і праз паўгадзіны ўвайшоў у гарадок. Тут ён спаткаў ажыўленне: рэвалюцыя ўжо ўскалыхнула гэтае глухое месца. Чорны.
2. перан. Усхваляваць, устрывожыць. Але ў тым і справа, што Веньямін хоча сустрэць асаблівую дзяўчыну — прыгожую, разумную, якая б ускалыхнула ўсю яго душу. Навуменка. Разумнае, светлае, вечнае сеяць Лектар вядомы прыехаў да нас; Сяло ўскалыхнула такая падзея: Загадзя ў клубе сабраўся калгас. Непачаловіч. Тры дні назад увесь свет ускалыхнула цудоўная навіна: Савецкі касмічны карабель вярнуўся на Зямлю! «Звязда».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
всколыха́ть сов., уст. ускалыхну́ць, скалыхну́ць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
всколыхну́ть сов., прям., перен. ускалыхну́ць, скалыхну́ць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ускалыхну́ты, ‑ая, ‑ае.
Дзеепрым. зал. пр. ад ускалыхнуць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ускалы́хваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
Незак. да ускалыхаць (у 1 знач.), ускалыхнуць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ускалы́хваць несов.
1. (колебать) всколы́хивать;
2. перен. (приводить в волнение, движение) всколы́хивать, волнова́ть;
1, 2 см. ускалыхну́ць, ускалыха́ць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ці́на, ‑ы, ж.
Зялёныя водарасці, якія плаваюць густой масай у стаячай і мала праточнай вадзе. Мора сіняе прымчыць да нас вадой Бутэльку к берагу, аблітую смалой, Усю ў дробных ракаўках і ціне. Багдановіч. У тайніку, побач з канавай, Сцяпан хавае «трохзубку» — жалезныя граблі, якімі ён выцягвае з вады ціну ці карчакі. Парахневіч. // перан. Тое, што засмоктвае, аблытвае, пазбаўляе волі, свабоды дзеяння. Колькі.. [Віктар] пражыў у тым мяшчанскім гняздзе, а і пальцам не паварушыў, каб разграміць той ладненька скалочаны дабрабыт, ускалыхнуць застаялую ціну. Даніленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)