унушы́ць
дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
унушу́ |
унушы́м |
| 2-я ас. |
унушы́ш |
унушыце́ |
| 3-я ас. |
унушы́ць |
унуша́ць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
унушы́ў |
унушы́лі |
| ж. |
унушы́ла |
| н. |
унушы́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
унушы́ |
унушы́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
унушы́ўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
унушы́ць, ‑шу, ‑шыш, ‑шыць.
Зак. да унушаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
унуша́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак.
Дзейнічаць на псіхіку з мэтай выклікаць пэўную рэакцыю; прыводзіць у стан гіпнозу.
|| зак. унушы́ць, -шу́, -шы́ш, -шы́ць; -шы́м, -шыце́, -ша́ць.
|| наз. унушэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
унушэ́нне, ‑я, н.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. унушаць — унушыць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
суге́стыя, ‑і, ж.
1. Уздзеянне на волю чалавека з мэтай унушыць яму якія‑н. думкі, перакананне пачуцці.
2. Метад псіхатэрапіі — мэтанакіраванае ўздзеянне словам на псіхіку хворага пры яго лячэнні.
[Лац. suggestio — унушэнне.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Натхне́нне ’рус. вдохновение’ (Нас., Гарэц., Бяльк., ТСБМ). Утворана ад натхнуць ’унушыць каму-небудзь спосаб свайго мыслення’ (Нас.), гл. тхаць, тхнуць ’дыхаць, веяць’; у сувязі з гэтым няма падстаў лічыць калькай з рус. вдохновение (параўн. Крукоўскі, Уплыў, 120), таксама як і натхняць — калькай з укр. надихувати ’тс’ (параўн. Баханькоў, Весці АН БССР, 1981, 1, 121). Параўн. паралельнае ўтварэнне ад натхаць ’унушаць свой спосаб мыслення, свае думкі’ — натханне ’ўнушэнне’ (Гарэц.), нытханне ’задуменне, задума’ (Бяльк.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
внуши́ть сов.
1. (вызвать) вы́клікаць; (возбудить) абудзі́ць; (вселить) усялі́ць, пасялі́ць, нада́ць; (навеять) наве́яць; (при помощи гипноза) унушы́ць;
2. навучы́ць; (уговорить) угавары́ць; (подговорить) намо́віць; (убедить) перакана́ць; см. внуша́ть.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
нагна́ць, -ганю́, -го́ніш, -го́ніць; -гані́; -гна́ны; зак.
1. каго-што. Ідучы, едучы і пад., дагнаць.
Н. уцекача.
2. перан., каго-што. Дагнаць каго-н. у поспехах, развіцці, выніках.
Н. таварышаў па вучобе.
3. што і без дап. Выканаць тое, што не было зроблена ў свой час.
Н. упушчанае.
4. каго-чаго, што. Сагнаўшы, сабраць у адным месцы.
5. часцей безас., што і чаго. Прыгнаць, нанесці (пра дождж, снег і пад.).
Вецер нагнаў хмар.
Не нагнала б (безас.) дажджу.
6. перан., што і чаго. Унушыць каму-н. якое-н. пачуццё.
Н. страху.
Н. смутку.
7. што і чаго. Выклікаць рэзкае павелічэнне якім-н. спецыяльным прыёмам.
Н. тэмпературу.
8. што і чаго. Нацерці.
Н. мазалёў.
9. што. Набіць што-н. на што-н.
Н. абручы на бочку.
10. чаго. Нагатаваць перагонкай.
Н. бочачку спірту.
◊
Нагнаць аскому (разм., неадабр.) — адчуць непрыемнасць ад чаго-н. збітага, нуднага.
|| незак. наганя́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
навяза́ць, ‑вяжу, ‑вяжаш, ‑вяжа; зак.
1. чаго. Зрабіць шляхам вязання нейкую колькасць. Навязаць пальчатак. Навязаць шкарпэтак. // Звязаць у адно значную колькасць чаго‑н. Навязаць цэлы клунак бялізны. // Звязваючы, зрабіць нейкую колькасць чаго‑н. Навязаць венікаў. Навязаць снапоў.
2. што. Надзеўшы або абкруціўшы, завязаць. Навязаць вяроўку на рогі жывёле.
3. перан.; што каму-чаму. Прымусіць каго‑н. прыняць або зрабіць што‑н. супроць яго волі, жадання. Навязаць дагавор. □ [Зорын] хацеў навязаць гітлераўцам бой там, дзе яны не чакалі. Гурскі. // Унушыць што‑н. каму‑н. супраць яго волі. Навязаць сваю думку. □ [Саўку] пачынаў агортваць страх, і ён часамі жахаўся той ролі, якую навязалі яму войт і яго прыяцелі. Колас. Я зразумеў, што мне трэба навязаць .. [Волкаву] сваю волю, сваю ўпэўненасць у перамозе. Шамякін. // Абцяжарыць каго‑н. кім‑, чым‑н. — Сядай тут і будзем працаваць, — сказаў Юрка Маргун такім тонам, быццам мяне яму сілком навязалі. Сабаленка.
4. каго. Разм. Узяць на прывязь. Яхімаў воз ужо прыбралі, Каня на лейцы навязалі У кустах альховых каля дуба. Колас. Грознага [быка] усё-такі ўціхамірылі і зноў навязалі на ланцуг. Дайліда.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)