шэйх-уль-ісла́м

‘асоба’

назоўнік, агульны, адушаўлёны, асабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. шэйх-уль-ісла́м шэйх-уль-ісла́мы
Р. шэйх-уль-ісла́ма шэйх-уль-ісла́маў
Д. шэйх-уль-ісла́му шэйх-уль-ісла́мам
В. шэйх-уль-ісла́ма шэйх-уль-ісла́маў
Т. шэйх-уль-ісла́мам шэйх-уль-ісла́мамі
М. шэйх-уль-ісла́ме шэйх-уль-ісла́мах

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

шэйх-уль-ісла́м

‘тытул’

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз.
Н. шэйх-уль-ісла́м
Р. шэйх-уль-ісла́му
Д. шэйх-уль-ісла́му
В. шэйх-уль-ісла́м
Т. шэйх-уль-ісла́мам
М. шэйх-уль-ісла́ме

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

шэйх-уль-ісла́м, -му м., рел. шейх-уль-исла́м

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

шейх-уль-исла́м рел. шэйх-уль-ісла́м, -му м.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

шэйх-уль-ісла́м, ‑у, м.

Тытул галавы мусульманскага духавенства. // Асоба, якая носіць гэты тытул.

[Араб. šaih ul-'islām.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Пісю́ліць (іран.) ’плакаць’ (свісл., Сцяшк. Сл.). Ад назоўніка ^піс‑уль, у якім уль — суфікс балтыйскага паходжання, параўн., літ. ‑ulys утварае nomina actionis, што абазначаюць такую дзейнасць арганізма, якая адбываецца незалежна ад яго волі, а *pisі.-е. аснова, якая перадае гукаперайманне, калі што-небудзь льецца, цячэ (параўн. пісяць, пісаць ’мачыцца’). Параўн. таксама пні. nici ’слёзы’ (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

*Мігулькі, мыгу́лькэ ’маленькія драўляныя палачкі, якія замацоўваюць знізу петлі мотузаў, што трымаюць ніт’ (малар., Уладз.). Да міга́ць (гл. міг). Аб суфіксе уль гл. Сцяцко, Афікс. наз., 67.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Куцу́льбіна (экспр.) ’нос’ (ТС). Пры дапамозе суфікса уль утворана куцуль (ад куцы). Параўн. насуль (ад нос) (Сцяцко, Афікс. наз., 122). Далейшае словаўтварэнне па аналогіі з куцу віна (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Ка́псля ’капсуль у бутэльцы’ (Яруш.), малар. капсыль, капсуль ’жалезная пракладка паміж колам і загваздкай’ (Нар. словатв.). З польск. kapsla ’тс’, якое з ням. Kapsel ’футарал, зложніца, кажух, капсула’. Форма на -уль, магчыма, аформілася пад уплывам рус. мовы.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Здуду́ліцца ’скурчыцца’ (Сл. паўн.-зах.). Рус. тул. издудо́лить ’высмактаць, змучыць’, славац. zdudliť ’скурчыць’, zdúdliť sa, zdudliť sa ’скурчыцца’. Параўн. рус. дыял. дудо́лить(ся) ’піць, ссаць многа, доўга’, славац. dudlať ’выдаваць гукі булькання’, ’мармытаць’, рус. смал. дудо́ля ’дзіця, што яшчэ ссе’. Насуперак Фасмеру (1, 550) звязана, відаць, з дуда (гл.) (якое ў дыялектах мае значэнне ’соска’ (кур.) звязана з рус. дыял. дудить ’доўга і многа смактаць’), з суф. ‑уля/уль (Сцяцко, Афікс. наз., 67) ад дзеяслова ўтвараецца назоўнік *дуд‑уля/*дуд‑уль, на базе гэтага дзеяслоў *дудуліць, адкуль з прэфіксам з‑ (< jьz‑) *здудуліць ’выссаць’ > ’зрабіць скурчаным’, адкуль здудуліцца ’скурчыцца’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)