гізава́ць, -зу́ю, -зу́еш, -зу́е; -зу́й; незак. (разм.).

Імкліва бегаць, ратуючыся ад укусаў гіза (у 2 знач.).

Каровы гізуюць.

|| наз. гіз, -у, м.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

уку́с

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. уку́с уку́сы
Р. уку́су уку́саў
Д. уку́су уку́сам
В. уку́с уку́сы
Т. уку́сам уку́самі
М. уку́се уку́сах

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

гілява́ць

‘імкліва бегаць, ратуючыся ад укусаў насякомых (пра кароў, цялят)’

дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. - -
2-я ас. - -
3-я ас. гілю́е гілю́юць
Прошлы час
м. гілява́ў гілява́лі
ж. гілява́ла
н. гілява́ла
Дзеепрыслоўе
цяп. час гілю́ючы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

загілява́ць

‘(пра кароў, цялят) пачаць імкліва бегаць, ратуючыся ад укусаў насякомых’

дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. - -
2-я ас. - -
3-я ас. загілю́е загілю́юць
Прошлы час
м. загілява́ў загілява́лі
ж. загілява́ла
н. загілява́ла
Дзеепрыслоўе
прош. час загілява́ўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

прагізава́ць

‘прабегчы, ратуючыся ад укусаў сляпнёў’

дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. прагізу́ю прагізу́ем
2-я ас. прагізу́еш прагізу́еце
3-я ас. прагізу́е прагізу́юць
Прошлы час
м. прагізава́ў прагізава́лі
ж. прагізава́ла
н. прагізава́ла
Загадны лад
2-я ас. прагізу́й прагізу́йце
Дзеепрыслоўе
прош. час прагізава́ўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

накуса́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.), каго-што. Пра насякомых: пакусаць, нарабіць укусаў у многіх месцах.

Камары накусалі рукі.

2. чаго. Адкусваючы шчыпцамі, нарабіць кавалкаў (разм.).

Н. свінцу.

|| незак. наку́сваць, -аю, -аеш, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Гіжува́ць ’бегаць ад укусаў сляпнёў, аваднёў, мух’. Гл. гіжа́ць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Зі́каць ’груба пакрыкваць’ (слонім., клец., Жыв. сл.). Рус. дыял. зыкать ’крычаць’, ’бегаць ад укусаў’ (ад зык 1 ’рэзкі гук’ і зык 2 ’авадзень’ > ’непакой ад аваднёў’), зи́кать ’бегаць ад укусаў’, укр. зикати ’крычаць’. Зікаць, відаць, кантамінацыя не поўнасцю зафіксаваных у бел. мове форм і значэнняў, адпаведных рус.: зыкаць дало значэнне ’крычаць’, а зікаць — форму. Параўн. зыкацца.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Прызы́каць экспр.’прыбегчы (толькі пра кароў)’ (шуміл., Сл. ПЗБ). Да зы́каць, зы́кацца ’бегаць з ровам; гаворыцца пра кароў, бегаючых ў час летняй спякоты ад укусаў насякомых, якіх называюць зы́каўкамі’ (Нас.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Зы́нуць ’пабегчы (пра жывёлу)’ (Мат. Гом.). Верагодна, ад *зыкнуць ’бегаць ад укусаў насякомых’ (вядомага ў рус. гаворках у форме зыкнуть) са стратай к (параўн. цягнуць > цякуць і да т. п.). Гл. зыгаваць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)