укало́ць, укалю́, уко́леш, уко́ле; укалі́; уко́латы; зак.
1. каго-што. Параніць, уваткнуўшы ў цела тонкі, востры канец чаго-н.
У. руку шпількай.
2. перан., каго (што). Пакрыўдзіць, абразіць, даняць.
Заўвага балюча ўкалола яго.
3. што ў што. Уваткнуць, пракалоўшы, прымусіць увайсці ўнутр чаго-н. (разм.).
У. пруток у клубок.
|| незак. уко́лваць, -аю, -аеш, -ае.
|| звар. укало́цца, укалю́ся, уко́лешся, уко́лецца (да 1 знач.); незак. уко́лвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
|| наз. уко́л, -у, м.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
укало́ць
дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
укалю́ |
уко́лем |
| 2-я ас. |
уко́леш |
уко́леце |
| 3-я ас. |
уко́ле |
уко́люць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
укало́ў |
укало́лі |
| ж. |
укало́ла |
| н. |
укало́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
укалі́ |
укалі́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
укало́ўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
укало́ць сов.
1. уколо́ть; (поранить — ещё) наколо́ть;
я ўкало́ў руку́ — я уколо́л (наколо́л) ру́ку;
2. перен. (обидеть) уколо́ть, уязви́ть;
заўва́га балю́ча ўкало́ла яго́ — замеча́ние бо́льно уколо́ло (уязви́ло) его́;
3. (заставить войти внутрь) вколо́ть; воткну́ть;
у. іго́лку ў паду́шачку — вколо́ть (воткну́ть) иго́лку в поду́шечку
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
укало́ць, укалю, уколеш, уколе; зак., каго-што.
1. Параніць, уваткнуўшы ў цела што‑н. вострае. Села [Глафіра] цыраваць панчоху — укалола палец і адлажыла работу па пасля. Пальчэўскі. / у перан. ужыв. Ён [дзядзька] так укалоў мяне позіркам строгім, Што я ў той жа момант пабег да дзвярэй. Прыходзька. // перан. Выклікаць непрыемнае пачуццё, падобнае на адчуванне ўколу. Праходзілі апошнія нашы дні, і нейкае падсвядомае прадчуванне балюча ўкалола сэрца. Карпюк. // Разм. Зрабіць укол (у 2 знач.). Іван Іванавіч загадаў зрабіць хворай укол. Надзя скоранька набрала ў шпрыц лякарства, укалола ў руку. Арабей.
2. перан. Пакрыўдзіць, абразіць; даняць. Незалежны і паўафіцыйны тон [лейтэнанта] укалоў дзяўчыну. Карпюк. У голасе Прасі на гэты раз гучала непадробленая злосць і жаданне ўкалоць абоіх: і гаспадара і падчарыцу. Васілевіч.
3. Разм. Уваткнуць што ў што‑н. Укалоць кветку ў валасы. Укалоць пруток у клубок.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
уко́л, -у, м.
1. гл. укалоць.
2. мн. -ы, -аў. Тое, што і ін’екцыя.
Зрабіць у. хвораму.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
уко́лваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
Незак. да укалоць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уко́латы, ‑ая, ‑ае.
Дзеепрым. зал. пр. ад укалоць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)