уздыхну́ць
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
уздыхну́ |
уздыхнё́м |
| 2-я ас. |
уздыхне́ш |
уздыхняце́ |
| 3-я ас. |
уздыхне́ |
уздыхну́ць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
уздыхну́ў |
уздыхну́лі |
| ж. |
уздыхну́ла |
| н. |
уздыхну́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
уздыхні́ |
уздыхні́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
уздыхну́ўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
уздыхну́ць сов., в разн. знач. вздохну́ть;
глыбо́ка ўздыхну́ць — глубоко́ вздохну́ть;
у. з палёгкай — вздохну́ть с облегче́нием
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
уздыхну́ць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак.
1. Аднакр. да ўздыхаць (у 1 знач.).
2. Перадыхнуць, адпачыць. [Антось:] — Знайсці то знайшоў, ды вельмі ж занятыя яны [сваякі]: і днём і ноччу на будоўлі, уздыхнуць няма калі. Кулакоўскі.
•••
Уздыхнуць свабодна (вольна); уздыхнуць на поўныя грудзі — адчуць палёгку, вызваліўшыся ад клопатаў і пад.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уздыха́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак.
1. Рабіць уздыхі.
2. перан., па кім-чым. Сумаваць, тужыць.
У. па каханай.
|| аднакр. уздыхну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́ (у 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прадыхну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні; зак.
Уздыхнуць на поўныя грудзі.
Спёка такая, што не п.
Работы — не п. (вельмі многа.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вздохну́ть сов.
1. уздыхну́ць;
2. (передохнуть) разг. перадыхну́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Гайкнуць, гайкаць ’уздыхнуць, вохнуць’ (Шэйн, Песні). Гукапераймальнае. Няясна, якая сувязь з рус. га́йкаць ’крычаць «гай»’ (аб гэтым апошнім гл. Фасмер, 1, 384).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прадыхну́ць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак.
Уздыхнуць на поўныя грудзі.
•••
Не прадыхнуць — а) пра духату, дрэнны пах, ад чаго цяжка дыхаць. Узімку — сцюжа дзьме, а ўлетку — ад духаты і смуроду не прадыхнуць. Гарэцкі; б) перан. Пра вялікую колькасць, мноства чаго‑н. [Галя:] — Ведаеце, ён так не ў пару захварэў. Вось дома трэба сядзець, бюлетэнь выпісалі, а ў нас жа год канчаецца, работы гэтулькі, што не прадыхнуць. Радкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
облегче́ние ср.
1. (действие) аблягчэ́нне, -ння ср., палягчэ́нне, -ння ср.;
2. (состояние) палёгка, -кі ж.;
вздохну́ть с облегче́нием уздыхну́ць з палёгкай;
почу́вствовать облегче́ние адчу́ць палёгку;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
изда́тьII сов. (чаще всего переводится другим глаг. в соответствии со значением сущ.); (о звуке) вы́даць (даць) гук, загуча́ць, кры́кнуць, зазвіне́ць, заскрыпе́ць и т. д.; (о вздохе) уздыхну́ць; (о запахе) запа́хнуць; (о дурном запахе) дрэ́нна запа́хнуць, засмярдзе́ць и т. д.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)