узбі́ць, узаб’ю́, узаб’е́ш, узаб’е́; узаб’ём, узаб’яце́, узаб’ю́ць; узбі́ў, -бі́ла; узбі́; узбі́ты; зак., што.
1. Ударам ці ўдарамі насадзіць, накалоць.
У. абруч на бочку.
У. вілкі на вожаг.
2. Надзець, насунуць на што-н. зверху або з цяжкасцю надзець што-н. вузкае, цеснае (разм.).
Ледзь узбіў паліто на плечы.
3. Лёгкімі ўдарамі зрабіць больш рыхлым, пышным, пеністым.
У. падушку.
У. смятанку.
4. Разбіць яйка на патэльню (разм.).
5. Паставіць, пакласці, павесіць што-н. на вельмі высокае, нязручнае месца (разм.).
Куды ты ўзбіў гэту скрынку?
|| незак. узбіва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
узбі́ць
дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
узаб’ю́ |
узаб’ё́м |
| 2-я ас. |
узаб’е́ш |
узаб’яце́ |
| 3-я ас. |
узаб’е́ |
узаб’ю́ць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
узбі́ў |
узбі́лі |
| ж. |
узбі́ла |
| н. |
узбі́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
узбі́ |
узбі́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
узбі́ўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
узбі́ць сов.
1. (наколотить ударами) наби́ть; (на остриё, рукоятку) насади́ть;
у. абру́ч на бо́чку — наби́ть (насади́ть) о́бруч на бо́чку;
у. тапо́р на тапары́шча — наби́ть (насади́ть) топо́р на топори́ще;
2. разг. (с усилием надеть что-л.) натяну́ть, напя́лить;
3. (вспенить) взбить;
у. смята́нку — взбить сли́вки;
4. (сделать рыхлым, пушистым) взбить;
у. паду́шку — взбить поду́шку;
5. разг. (высоко положить одно поверх другого) взгромозди́ть;
узбі́ў на стол крэ́сла, а на крэ́сла скры́нку — взгромозди́л на стол стул, а на стул я́щик;
6. (раздробив) снять;
у. асфа́льт — снять асфа́льт
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
узбі́ць, узаб’ю, узаб’еш, узаб’е; узаб’ём, узаб’яце; заг. узбі; зак., што.
1. Набіць што‑н. на паверхню чаго‑н.; пасадзіць, накалоць на што‑н. вострае. Узбіць абруч на бочку. Узбіць вілкі на вожаг. □ Таня выпіла разам з усімі, сціпла выцерла губы кончыкам хусткі, а потым узбіла на відэлец кавалак селядца і скрылёк цыбулі і .. пачала есці. Новікаў.
2. Разм. Надзець, насунуць на што‑н. зверху. Узбіць акуляры на нос. Узбіць шапку на патыліцу.
3. Разм. З цяжкасцю надзець што‑н. вузкае, цеснае. Ледзь узбіў паліто на плечы.
4. Ударамі ўзрыхліць, зрабіць больш мяккім, пышным. Узбіць зямлю капытамі. Узбіць падушкі. Узбіць прычоску. □ Селянін рухава патрусіў да сваіх саней, узбіў салому, паклаў чамаданы. Колас. Цвёрды грунт узбілі ломам. Кляўко. // Ударамі ўзняць у паветра. Неўзабаве першыя халодныя кроплі дажджу цяжка ўпалі на зямлю і ўзбілі на дарозе пыл. Дайліда. // Успеніць што‑н. Узбіць мыльную пену.
5. Разм. Разбіць яйцо на скавараду, патэльню.
6. Разм. Паставіць, палажыць, павесіць што‑н. на вельмі высокае, нязручнае месца.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паўзбіва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак., што.
Узбіць усё, многае.
П. падушкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
взбить сов. узбі́ць, мног. паўзбіва́ць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
узбіва́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
Незак. да узбіць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вспуши́ть сов., прост. узбі́ць; зрабі́ць пушы́стым, пу́льхным;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
паўзбіва́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.
Узбіць усё, многае. Паўзбіваць падушкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
узбіва́нне, ‑я, н.
Дзеянне паводле дзеясл. узбіваць — узбіць (у 1–4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)