уе́хаць, уе́ду, уе́дзеш, уе́дзе; уе́дзь; зак.
1. Едучы, трапіць, пранікнуць унутр.
У. у лес.
2. Праехаць які-н. шлях (разм.).
За дзень уехалі сто кіламетраў.
3. перан. Увайсці ў што-н. мяккае, сыпучае; асесці, угрузнуць.
Хата ўехала ў зямлю.
|| незак. уязджа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. уе́зд, -у, м.; прым. уязны́, -а́я, -о́е.
Уязная брама.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
уе́хаць
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
уе́ду |
уе́дзем |
| 2-я ас. |
уе́дзеш |
уе́дзеце |
| 3-я ас. |
уе́дзе |
уе́дуць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
уе́хаў |
уе́халі |
| ж. |
уе́хала |
| н. |
уе́хала |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
уе́дзь |
уе́дзьце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
уе́хаўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
уе́хаць сов.
1. (внутрь чего-л.) въе́хать;
машы́на ўе́хала ў лес — маши́на въе́хала в лес;
2. (опуститься во что-л. вязкое) погрузи́ться;
у. па кале́ні ў гразь — погрузи́ться по коле́ни в грязь;
3. разг. прое́хать;
за дзень уе́хаў сто кіламе́траў — за день прое́хал сто киломе́тров;
4. (осесть) врасти́;
ха́та ўе́хала ў зямлю́ — изба́ вросла́ в зе́млю;
◊ у. па ву́шы — окуну́ться с голово́й;
што ўбіў, то ўе́хаў — посл. не подстегнёшь — не пое́дешь
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
уе́хаць, уеду, уедзеш, уедзе; уедзем, уедзеце, уедуць; заг. уедзь; зак.
1. Заехаць унутр, у сярэдзіну чаго‑н.; прыехаць куды‑н. Уехаць у двор. Уехаць у лес. □ Гумно стаяла крыху воддаль ад хаты, і абодва яны [Максім з Гіпалітам] не чулі, як уехаў туды на санях Цімка. Машара. У пачатку жніва, неяк раз раніцай, у Бярозаўку ўехалі тры параконныя салдацкія брычкі. Васілевіч. Неўзабаве аўтамабіль, лёгка рассякаючы коламі сухі пясок, уехаў у вуліцу. Якімовіч.
2. Разм. Праехаць які‑н. шлях, ад’ехаць на якую‑н. адлегласць. За дзень мы ўехалі сто кіламетраў.
3. перан. Увайсці ў што‑н. мяккае, сыпучае; асесці, спусціцца; угрузнуць. Цяпер хатка ўехала ў зямлю, асунулася і выглядае побач з новым зрубам кучай парахні. С. Александровіч. Сена на калёсах заслана белым абрусам, але яго зусім не відаць, ён уехаў у само сена. Пташнікаў. Ногі адразу ўехалі вышэй кален у мяккую цеплаватую гушчу. Мележ.
•••
Уехаць па вушы — тое, што і акунуцца з галавой (гл. акунуцца).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
въе́хать сов. уе́хаць; (наверх) уз’е́хаць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
уязджа́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
Незак. да уехаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
укаці́цца, укачу́ся, уко́цішся, уко́ціцца; зак., у што.
Коцячыся, апынуцца ўнутры чаго-н., увайсці, уехаць.
Мяч укаціўся ў вароты.
|| незак. уко́чвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
наўязджа́ць, ‑ае; зак.
Уехаць, заехаць куды‑н. у вялікай колькасці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)