удо́ўж, прыназ. з Р і прысл.
У напрамку даўжыні чаго-н.
У. сцен стаяць лавы.
◊
Удоўж і ўпоперак (разм.) —
1) ва ўсіх напрамках;
2) добра, да дробязей.
Ведаць што-н. у. і ўпоперак.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
удо́ўж
прыслоўе
| станоўч. |
выш. |
найвыш. |
| удо́ўж |
- |
- |
Крыніцы:
krapivabr2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
удо́ўж
прыназоўнік
Крыніцы:
krapivabr2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
удо́ўж
1. нареч. вдоль;
распілава́ць бервяно́ ўдоўж — распили́ть бревно́ вдоль;
2. предлог, см. уздо́ўж 2;
◊ у. і ўпо́перак — вдоль и поперёк
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
удо́ўж, прысл. і прыназ.
1. прысл. У даўжыню, па даўжыні. Тры лініі мераюць мой пакой удоўж, ушыркі і ўвысь. Арочка. Я пачаў дзяліць загон упоперак, а .. [бацька] папрасіў падзяліць яго ўдоўж. Сяргейчык. [Юрка:] — Збоку кожны [свінню] пераскочыць. Ты ўдоўж паспрабуй. Скрыпка.
2. прыназ. з Р. Спалучэнне з прыназоўнікам «удоўж» выражае прасторавыя адносіны; ужываецца для ўказання на накіраванасць дзеяння па даўжыні чаго‑н., а таксама на размяшчэнне чаго‑н. па даўжыні якога‑н. прадмета. Удоўж сцен стаялі лавы. Колас. Неўзабаве адхілілася шырмачка з квяцістай фасолькай удоўж столак і ў пакой заглянула Алеся. Кулакоўскі.
•••
Удоўж і ўпоперак — а) ва ўсіх напрамках, усюды. Удоўж і ўпоперак луг перасякаўся вузкімі, доўгімі і глыбокімі тонямі, заросшымі аерам. Колас; б) вельмі добра, да дробязей (ведаць каго‑, што‑н. і пад.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уздо́ўж, прыназ. з Р і прысл.
Тое, што і удоўж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
продо́льно нареч. падо́ўжна; (вдоль) уздо́ўж, удо́ўж;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ладдзя́², -і́, мн. -і́, -е́й, ж.
Шахматная фігура ў форме вежы, якая ходзіць удоўж і поперак дошкі па прамой; тура́.
|| прым. ладзе́йны, -ая, -ае.
Ладзейнае заканчэнне партыі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
смык, смыка́, мн. -і́, -о́ў, м.
Палачка з напятым удоўж яе пучком конскіх валасоў, дотыкам якой да струн музычнага інструмента ўтвараюць адпаведныя гукі.
Скрыпічны с.
|| прым. смы́кавы, -ая, -ае.
С. волас.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
па́сма, -ы, мн. -ы, -аў, ж.
1. Некалькі нітак або валокнаў, складзеных удоўж.
П. лёну, канапель.
2. Адна з частак, на якія дзеліцца маток пражы (спец.).
3. Пучок валасоў, прылеглых адзін да аднаго або зліплых.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)