убы́ць, убу́ду, убу́дзеш, убу́дзе; убы́ў, -была́, -ло́; убу́дзь; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Паменшаць (у колькасці, аб’ёме і пад.).
Убыла вада ў сажалцы.
Убыў дзень.
Убыла рашучасць (знікла, аслабла).
2. (звычайна з адмоўем). Пражыць, прабыць пэўны час дзе-н.; ужыцца з кім-н.
Яны там доўга не ўбудуць — вернуцца.
З табою ніхто не ўбудзе.
|| незак. убыва́ць, -а́е (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
убы́ць
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
убу́ду |
убу́дзем |
| 2-я ас. |
убу́дзеш |
убу́дзеце |
| 3-я ас. |
убу́дзе |
убу́дуць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
убы́ў |
убылі́ |
| ж. |
убыла́ |
| н. |
убыло́ |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
убы́ўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
убы́ць сов.
1. (уменьшиться) убы́ть; (о весе) уба́виться;
2. разг. (обычно с отрицанием) ужи́ться;
з табо́ю ніхто́ не ўбу́дзе — с тобо́й никто́ не уживётся
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
убы́ць, убуду, убудзеш, убудзе; пр. убыў, убыла, ‑ло; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Паменшаць, убавіцца ў колькасці, аб’ёме, сіле і пад. Убыла вада ў сажалцы. Убыў дзень. // Знікнуць, аслабець. Убыла рашучасць.
2. (звычайна з адмоўем «не»). Пражыць, прабыць пэўны час дзе‑н. Парабак не ўбыў доўга на адным месцы. Чорны. // Ужыцца з кім‑н. [Старая:] — Ты вось ляжы, як пан, а я табе ўсюды спраўлюся .. З табою ж не ўбудзе ніхто. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
убыва́ць, ‑ае.
Незак. да убыць (у 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
убыва́нне, ‑я, н.
Дзеянне паводле дзеясл. убываць — убыць (у 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
убыва́ць несов. (уменьшаться) убыва́ть; (о весе) убавля́ться; см. убы́ць 1
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сбытьII сов. (пойти на убыль — о воде) спа́сці, убы́ць; см. сбыва́тьII.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Субы́чыцца ’сабрацца’ (Юрч.), субы́тчыцца ’тс’ (Юрч. СНС), ’выдаткавацца, пацярпець выдаткі’ (Нас.). Паводле Насовіча “войти, ввестись в убытки” (там жа), у тым ліку ’сабраць сродкі на выдаткі’, звязана з убыць, гл. Параўн. прыбытак, прыбыць, гл. Іншага паходжання субы́чыцца ’насупіцца, нахмурыцца, як бык’ (Гіл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
уба́виться
1. уба́віцца; (уменьшиться) зме́ншыцца, паме́ншыцца, стаць менш;
наро́ду у ка́ссы уба́вилось наро́ду ля ка́сы ўба́вілася (зме́ншылася, паме́ншылася, ста́ла менш);
2. (убыть) убы́ць, зме́ншыцца, паме́ншаць, паме́ншыцца; (о воде) убы́ць, паме́ншаць, спа́сці; (о луне) убы́ць;
воды́ в реке́ уба́вилось вады́ ў рацэ́ паме́ншала;
дни уба́вились дні паме́ншалі (зме́ншыліся);
луна́ уба́вилась ме́сяц убы́ў;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)