ту́хтаць

‘складваць што-небудзь куды-небудзь’

дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. ту́хтаю ту́хтаем
2-я ас. ту́хтаеш ту́хтаеце
3-я ас. ту́хтае ту́хтаюць
Прошлы час
м. ту́хтаў ту́хталі
ж. ту́хтала
н. ту́хтала
Загадны лад
2-я ас. ту́хтай ту́хтайце
Дзеепрыслоўе
цяп. час ту́хтаючы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

Тухтаць ‘пакаваць’: тухтала, што мела, у дзеравяны сынаў куфэрачак (Ц. Гартны, (гл. Каўрус, Словаклад). Зыходнае значэнне, відаць, ‘піхаць, запіхваць, набіваць’. Магчыма, рэдкая паралель да славен. tuhtati, што ў дыялектах мае значэнне ‘тушыць, душыць, хаваць’, а таксама ‘заносіць на рахунак’ (Gregorič, Kostelski slovar, Ljubljana, 2014), зыходным для якога Сной (у Бязлай, 4, 245) лічыць дзеяслоў інтэнсіўнага дзеяння прасл. *tuchъtati з *tušiti ‘гасіць’ (раней Махэк₂, 662), гл. тушыць. Сюды ж сучаснае беларускае прозвішча Тухта́ (Бірыла, Бел. антр., 1), магчыма, першапачатковая мянушка, якую параўноўваюць з рус. тухты́рь ‘заўсёды незадаволены чалавек’ (Бірыла, Бел. антр., 2), хутчэй дэвербатыў ад тухтаць са значэннем ‘хто складвае, хавае, назапашвае нешта’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Тэ́хціць ‘берагчы, складаць’ (Сцяшк. Сл.). Да тахціць, тохтаць, тухтаць ‘пакаваць’ (гл.), магчыма, з экспрэсіўнай перагаласоўкай галосных пад націскам. Гл. таксама тэхкацца ‘марудна рабіць што-небудзь’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Тухта́ль ‘кухталь, удар кулаком’ (Некр. і Байк., Касп.). Відаць, суфіксальнае ўтварэнне ад тухтаць ‘піхаць’, гл. наступнае слова. Не выключана замена к > т у кухталь, параўн. тушэтка ‘кушэтка’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)