ту́пат
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
| Н. |
ту́пат |
| Р. |
ту́пату |
| Д. |
ту́пату |
| В. |
ту́пат |
| Т. |
ту́патам |
| М. |
ту́паце |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
ту́пат, -у, М -паце, м.
Стук, шум ад удараў ног аб цвёрдую паверхню чаго-н. пры хадзьбе, бегу і пад., а таксама самі такія ўдары.
Чуўся конскі т.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ту́пат, ‑у, М ‑пане, м.
Стук, шум ад удараў ног аб цвёрдую паверхню чаго‑н. пры хадзьбе, бегу і пад., а таксама самі такія ўдары. Конскі тупат. □ Толькі па тупату ног ахоўнік здагадаўся, што хлапчук апынуўся ў яго ззаду. Нядзведскі. [Сцяпан:] — Мае словы згубіліся ў тупаце цяжкіх ног, у гамонцы, у скрыпе дзвярэй. Пянкрат. Дрыжэлі сцены, сатрасалася падлога пад разухабістым тупатам ног, вухалі галасы. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ту́пат ‘тупанне, тупаніна’ (ТСБМ, Некр. і Байк., Ласт.; ашм., Стан.), ту́пот ‘тс’ (Вруб.). Параўн. укр. ту́піт, ту́пот, польск., в.-луж. tupot, серб. тупот, макед. тупот ‘тс’. Відаць, яшчэ праславянскае ўтварэнне ад *tupati > *tupotъ, паралельнае да *topotъ або *tъpъtъ (Арол, 4, 84), гл. наступнае слова. Паводле Борыся (654), утварэнню назоўніка папярэднічаў дзеяслоў інтэнсіўнага дзеяння з элементам *‑t‑, гл. туптаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
заглу́хлы, -ая, -ае (разм.).
1. Які прыціх, перастаў гучаць.
З. тупат коней.
2. Закінуты, запусцелы.
З. маліннік.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
топI (топот) нар.-поэт., обл. ту́пат, -ту м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
уначы́, прысл.
Тое, што і уночы. Уначы чуліся нейкія гукі, тупат, нібы грукат, але змораныя людзі нічога не чулі і праспалі спакойна. Маўр.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
То́паць ’тупаць, ісці (пра малых дзяцей)’ (мёрск., Нар. лекс.), ’ісці; хадзіць’ (брасл., Сл. ПЗБ), ’скакаць’ (Сцяшк. Сл.), сюды ж топ ’пра топанне, няўдалыя скокі’ (мсцісл., Нар. лекс.), ’тупат’ (Нар. Гом.), топоні́ць ’тупацець’ (ТС), ст.-бел. топотъ ’тупат’ (1518 г., КГС). Укр. то́пати ’ісці’, то́пкати ’таптаць’, рус. то́пать ’тупаць’, то́пот ’тупат’, польск. дыял. topotać się ’дрыжаць (ад страху, трывогі)’, в.-луж. topotać ’тупаць’, чэш. ťopati ’крочыць’, славен. topotáti, topótniti ’тупаць’, серб.-харв. топо̀тати ’тс’, то̏пот ’тупат’, балг. то́пот ’тупат’, макед. топоти, тупоти ’тупаць, моцна стукаць’. З прасл. *top‑, якое звязана з *tep‑, гл. цепаць, а таксама прасл. *topotъ (гл. тупат). Лічаць гукаперайманнем і параўноўваюць з лат. tapa, tapu ’туп-туп’, tapât ’крочыць, топаць’, літ. tapuoti ’тс’, фін.-угор. tap ’біць, штурхаць’, тат., казах., кыпч. taptamak ’таптаць’, tap‑tap ’туп-туп’. (Фасмер, 4, 78; Махэк₂, 647; ЕСУМ, 5, 598; Сной₂, 773). Да семантыкі параўн. то́пкаць ’штурхаць, біць’ (Мат. Гом.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)