трэ́ці
займеннік, няпэўны, безасабовы
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
трэ́ці |
трэ́цяя |
трэ́цяе |
трэ́ція |
| Р. |
трэ́цяга |
трэ́цяй |
трэ́цяга |
трэ́ціх |
| Д. |
трэ́цяму |
трэ́цяй |
трэ́цяму |
трэ́цім |
| В. |
трэ́цяга (адуш.)
трэ́ці (неадуш.) |
трэ́цюю |
трэ́цяе |
трэ́ціх
трэ́ція |
| Т. |
трэ́цім |
трэ́цяй |
трэ́цім |
трэ́цімі |
| М. |
трэ́цім |
трэ́цяй |
трэ́цім |
трэ́ціх |
Крыніцы:
krapivabr2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
трэ́ці
лічэбнік, парадкавы
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
трэ́ці |
трэ́цяя |
трэ́цяе |
трэ́ція |
| Р. |
трэ́цяга |
трэ́цяй |
трэ́цяга |
трэ́ціх |
| Д. |
трэ́цяму |
трэ́цяе |
трэ́цяму |
трэ́цім |
| В. |
трэ́цяга (адуш.)
трэ́ці (неадуш.) |
трэ́цюю |
трэ́цяе |
трэ́ціх (адуш.)
трэ́ція (неадуш.) |
| Т. |
трэ́цім |
трэ́цяй
трэ́цяю |
трэ́цім |
трэ́цімі |
| М. |
трэ́цім |
трэ́цяй |
трэ́цім |
трэ́ціх |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
сам-трэ́ці
лічэбнік, парадкавы
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
сам-трэ́ці |
сам-трэ́цяя |
сам-трэ́цяе |
сам-трэ́ція |
| Р. |
сам-трэ́цяга |
сам-трэ́цяй |
сам-трэ́цяга |
сам-трэ́ціх |
| Д. |
сам-трэ́цяму |
сам-трэ́цяй |
сам-трэ́цяму |
сам-трэ́цім |
| В. |
сам-трэ́цяга (адуш.)
сам-трэ́ці (неадуш.) |
сам-трэ́цюю |
сам-трэ́цяе |
сам-трэ́ціх (адуш.)
сам-трэ́ція (неадуш.) |
| Т. |
сам-трэ́цім |
сам-трэ́цяй |
сам-трэ́цім |
сам-трэ́цімі |
| М. |
сам-трэ́цім |
сам-трэ́цяй |
сам-трэ́цім |
сам-трэ́ціх |
Крыніцы:
krapivabr2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
Вярхо́чысьце ’трэція ачоскі льну’ (Касп.). Да верх (гл.) і ‑чысьце, якое ў выніку распадабнення паходзіць з чэсьсе (< česьje < česati). Народная этымалогія атаесамлівае апошняе з čistiti > чысціць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
трэ́ці, -яя, -яе.
1. гл. тры.
2. Асабіста не зацікаўлены ў чым-н., што датычыцца дзвюх другіх асоб; пабочны.
Трэцяя старана.
3. Не галоўны па значэнні, не першаразрадны.
Т. сорт.
Іграць трэція ролі.
4. Які атрымліваецца пры дзяленні на тры.
Трэцяя частка.
5. у знач. наз. трэ́цяе, -яга, н. Страва, якая падаецца пасля другой; салодкая страва.
На трэцяе кампот.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
самагу́бца, ‑ы, м.
Разм. Тое, што і самагубец. Цікава тут яшчэ адна акалічнасць: кожны самагубца мае нахіленне да таго ці іншага спосабу самагубства — адны страляюцца, другія вешаюцца, трэція топяцца, кідаюцца пад машыну, труцяцца, рэжуцца брытваю. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
страля́цца, ‑яюся, ‑яешся, ‑яецца; незак.
1. Канчаць жыццё самагубствам пры дапамозе агнястрэльнай зброі. Цікава тут яшчэ адна акалічнасць: кожны самагубца мае нахіленне да таго ці іншага спосабу самагубства — адны страляюцца, другія вешаюцца, трэція топяцца, кідаюцца пад машыну, труцяцца, рэжуцца брытваю. Колас.
2. з кім і без дап. Уст. Быць удзельнікам дуэлі з кім‑н., выкарыстоўваючы агнястрэльную зброю. Страляцца на дуэлі.
3. Зал. да страляць (у 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
труці́цца, тручуся, труцішся, труціцца; незак.
1. Прымаць атруту з мэтай самагубства. Цікава тут яшчэ адна акалічнасць: кожны самагубца мае нахіленне да таго ці іншага спосабу самагубства — адны страляюцца, другія вешаюцца, трэція топяцца, кідаюцца пад машыну, труцяцца, рэжуцца брытваю. Колас. // Зазнаваць шкоднае дзеянне атрутнага рэчыва і пад. — Бачыш, ён [Алесь] зноў запіў! Не з добрага жыцця! — сказаў Віктар. — Піце, хлопчыкі, труціцеся... Ваданосаў.
2. Зал. да труціць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ухітры́цца, ‑руся, ‑рышся, ‑рыцца; зак.
Сумець, умудрыцца зрабіць што‑н., справіцца з чым‑н. Некаторыя фірмы ўхітрыліся дэманстраваць на выстаўцы 1956 года ўзоры машын 1957 і нават 1960 гадоў. Новікаў. [Аксана:] — Калі дзяўчаты на трэція ці на чацвёртыя суткі неяк ухітрыліся падлогу ў вагоне ўзарваць і пачалі на хаду поезда адна за адной між колаў на шпалы падаць, падышла і я да той дзіркі. Сачанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
праспява́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што і без дап.
1. Утварыць голасам музычныя гукі, выканаць голасам музычны твор. Людміла Сяргееўна паглядзела на неба і ціхенька праспявала: «Колькі ў небе зор...» Радкевіч. // Вымавіць нараспеў. — Гэта вы, таварыш галоўны архітэктар? — з насмешлівым какецтвам праспяваў жаночы голас. Карпаў. — А гэты чараўнік, Полечка, якраз у мяне і сядзіць, — праспявала Вікторыя Аркадзеўна. Паслядовіч. // Утварыць пявучыя гукі. Трэція пеўні праспявалі, калі яны леглі спаць. Гурскі. Прыгожа праспяваў ражок стрэлачніка. Васілёнак.
2. Спяваць некаторы час. Ноч перад тым, як пакінуць Дзяляцічы, амаль усю праспявалі. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)