тру́шчыць, -чу, -чыш, -чыць; -чаны; незак., што (разм.).
1. Біць, крышыць на дробныя часткі.
Т. шкло.
2. Ламаць, крышыць, разбураць.
Танкі трушчылі ўсё на сваім шляху.
|| зак. стру́шчыць, -чу, -чыш, -чыць; -чаны.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
тру́шчыць
дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
тру́шчу |
тру́шчым |
| 2-я ас. |
тру́шчыш |
тру́шчыце |
| 3-я ас. |
тру́шчыць |
тру́шчаць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
тру́шчыў |
тру́шчылі |
| ж. |
тру́шчыла |
| н. |
тру́шчыла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
тру́шчы |
тру́шчыце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
тру́шчачы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
тру́шчыць несов. кроши́ть, лома́ть; дроби́ть, бить;
т. шкло — дроби́ть (бить) стекло́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
тру́шчыць, ‑шчу, ‑шчыш, ‑шчыць; незак., каго-што.
Разм.
1. Біць, крышыць на дробныя часткі. Ногі рвуцца самі, лезуць у снег, крышаць нешта цвёрдае і хрусткае пад сабою — гэта ступаюць на шкло, трушчаць яго на друзачкі... Пташнікаў.
2. Ламаць, крышыць, разбураць. А міны ўсё вылі і вылі, трушчылі дрэвы, ссякалі галлё, запальвалі зямлянкі. Шамякін. Там, дзе дзік ламачча трушчыць, Дзе мелодый — незлічона, У славутай нашай пушчы — Рай для птушак і вучоных. Панчанка.
3. Знішчаць каго‑, што‑н. [Соміку] яскрава ўявілася, як рушыцца ўніз грузны кавалак, падбірае, камечыць і трушчыць пад сабою Рыгора. Крапіва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Тру́шчыць ‘біць, ламаць, крышыць, разбураць крохкае, далікатнае’ (Янк. 3.), тры́шчыць ‘тс’ (Нас.), трю́шчыць ‘тс’ (Бяльк.), тру́шчыць ‘многа есці неспажыўнога’ (Янк. 3.), ‘есці са смакам, з апетытам’ (Адм.), ‘есці, хрумстаць’ (іўеў., Сл. ПЗБ), тру́шчыць, тро́шчыць ‘ламаць, разбіваць; есці з хрустам’ (ТС), трушчэ́ць ‘расціскаць’, ‘лузаць арэхі’ (Варл., капыл., ЛА, 1), трушчэ́ць, трушча́ць ‘хрусцець (пра снег, лёд пад нагамі)’ (Нас., Байк. і Некр.). Відаць, узыходзіць да труск ‘друзачкі, дробныя частачкі’ з варыянтным вакалізмам, характэрным для экспрэсіўных слоў (Сной у Бязлай, 4, 233), параўн. тру́сціць ‘ламаць, разбіваць на кавалкі’ (Нас., Некр. і Байк.). Параўн. укр. дыял. тру́щити ‘лушчыць’, якое разглядаецца як вынік кантамінацыі трощити ‘ламаць, разбіваць’ і лущити ‘лушчыць’ (ЕСУМ, 5, 662). Падабенства з літ. triùškinti, дыял. triùškyti ‘біць, разбіваць з хрустам’, triuškéti ‘хрумстаць пры разжоўванні ежы’ насуперак Лаўчутэ (Балтизмы, 133) не дае падстаў лічыць запазычаннем.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
трушчэ́ць
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
трушчу́ |
трушчы́м |
| 2-я ас. |
трушчы́ш |
трушчыце́ |
| 3-я ас. |
трушчы́ць |
трушча́ць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
трушчэ́ў |
трушчэ́лі |
| ж. |
трушчэ́ла |
| н. |
трушчэ́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
трушчы́ |
трушчы́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
трушчучы́ |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
тру́шчыцца несов., возвр., страд. кроши́ться, лома́ться; дроби́ться, би́ться; см. тру́шчыць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Трушча́віна ‘трэска’ (ТС). Да трушчыць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Растру́шчыць ’раздушыць, раздрабіць’ (ТСБМ, Бяльк.). Гл. трушчыць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)