тро́нак

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. тро́нак тро́нкі
Р. тро́нка тро́нкаў
Д. тро́нку тро́нкам
В. тро́нак тро́нкі
Т. тро́нкам тро́нкамі
М. тро́нку тро́нках

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

Тро́нак ‘дзяржанне ў розных прыладах (вілах, чапяле, рыдлёўцы, памяле, нажы і інш.)’ (ТСБМ, Байк. і Некр., Шат., Ласт., Касп., Сл. ПЗБ, ЛА, 2, 4, Сцяшк.), тро́нок ‘тс’ (Тарн., Арх. Вяр., ТС, Лекс. Бел. Палесся), тро́нак ‘ствол’ (Рэг. сл. Віц.), трон ‘цэп’ (Хромчанка, Паўн.-маст. гав.). З адаптаванага польск. trzonek ‘рукаятка, ручка’ < trzon ‘аснова, састаўная частка чаго-небудзь; рукаятка, ручка’, што адпавядае беларускаму чаранок (гл.). Сюды ж ст.-бел. троновый зуб ‘карэнны зуб’ (ГСБМ) з польск. ząb trzonowy ‘тс’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

тро́нкі

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, множны лік, множналікавы

мн.
Н. тро́нкі
Р. тро́нак
Д. тро́нкам
В. тро́нкі
Т. тро́нкамі
М. тро́нках

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

тро́нка

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне

адз. мн.
Н. тро́нка тро́нкі
Р. тро́нкі тро́нак
Д. тро́нцы тро́нкам
В. тро́нку тро́нкі
Т. тро́нкай
тро́нкаю		 тро́нкамі
М. тро́нцы тро́нках

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

вы́гладзіцца, -джуся, -дзішся, -дзіцца; зак.

1. Стаць роўным, гладкім.

Выгладзіўся тронак рыдлёўкі.

2. Стаць адпрасаваным.

Сукенка добра выгладзілася.

3. Стаць сытым, гладкім (разм.).

|| незак. выгла́джвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

стафілако́к, ‑а, м.

Род хваробатворных бактэрый, якія пры размнажэнні ўтвараюць аб’яднанні шарападобных клетак накшталт вінаградных тронак.

[Ад грэч. staphylē — гронка і kokkos — зерне.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

вы́гладзіцца, ‑джуся, ‑дзішся, ‑дзіцца; зак.

1. Стаць роўным, гладкім. Выгладзіўся тронак рыдлёўкі.

2. Расправіць складкі, адпрасавацца. Плацце добра выгладзілася.

3. Разм. Стаць сытым, гладкім, раздабрэць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Во́кладка (БРС, КТС, Яруш.) ’тронак’ (Шатал.). Запазычанне з польск. okładka ’тс’ або самастойнае ўтварэнне ад акласці, акладу з дапамогай суф. ‑ка.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

нож, нажа́, мн. нажы́, нажо́ў, м.

Прылада для рэзання, якая складаецца з ляза і тронак, а таксама рэжучая частка розных машын, інструментаў.

◊

Без нажа зарэзаць — дапячы каму-н. прыдзіркамі, папрокамі.

На нажах з кім — у варожых адносінах.

Нож у спіну каму — аб подлым, здрадніцкім учынку.

(Як) нож у сэрца — наносіць крыўду, боль, пакуты.

|| прым. нажавы́, -а́я, -о́е.

Нажавая рана.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

като́к ​1, ‑тка, м.

1. Пакрытая лёдам гарызантальная пляцоўка для катання на каньках. А на катку кружыліся, праносіліся віхрам канькабежцы. Шыцік.

2. У будаўніцтве — прычапная ці самаходная машына, якая ўласнай вагою ўшчыльняе грунт, дарожныя пакрыцці і інш. На тэрыторыі завода з’явіліся вялікія каткі: заўтра пачнуць асфальтаваць галоўны праезд. «Беларусь».

3. Сельскагаспадарчая прылада для выраўноўвання глебы і здрабнення на ёй коркі.

4. Круглая драўляная калодка, на якой перакочваюць цяжкія прадметы. Перакочваць бярвенне на катках. □ Васілінка знаходзіць драўляны каток, бярэ ў запечку вілкі.., падважвае імі чыгун. Ус.

5. Абл. Кола (у 1 знач.). Дзесьці наперадзе плюхаў па лужынах конь, а каткі каціліся роўна, і шуршэў пад каткамі вільготны пясок. Галавач.

като́к ​2, ‑тка, м.

1. Памянш.-ласк. да кот.

2. Ласкавы зварот да хлопчыка. — Ну, цяпер, каток ты мой, — казаў дзед да Андрэйкі, — аддасі мне свісцёлку на той час, пакуль ліст напішаш. Бядуля.

като́к ​3, ‑тка, м.

Суквецце дробных кветак у выглядзе маленькіх пушыстых тронак (на вярбе, лазе і інш.). Жоўтыя пухаўныя каткі звісалі на вербалозінах, купаючыся на сонны і склікаючы пчолак і чмелікаў. Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)