траі́ць, траю́, тро́іш, тро́іць; тро́ены; незак., што.
1. Дзяліць на тры часткі (разм.).
Т. бервяно.
2. Злучаць тры часткі разам.
Т. ніткі.
3. Тройчы пераворваць зямлю (спец.).
4. Страляць, удараць і пад. па трох адначасова.
Т. з ружжа.
|| наз. трае́нне, -я, н. (да 1—3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
траі́ць
дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
траю́ |
тро́ім |
| 2-я ас. |
тро́іш |
тро́іце |
| 3-я ас. |
тро́іць |
тро́яць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
траі́ў |
траі́лі |
| ж. |
траі́ла |
| н. |
траі́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
траі́ |
траі́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
тро́ячы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
траі́ць несов.
1. (соединять по три) трои́ть, стра́ивать;
т. ні́ткі — трои́ть (стра́ивать) ни́тки;
2. разг. (делить натрое) трои́ть;
т. цурбаны́ — трои́ть чурбаны́;
3. с.-х. трои́ть;
т. папа́р — трои́ть пар
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
траі́ць, траю, троіш, троіць; незак., што.
1. Разм. Дзяліць на тры часткі. Траіць бервяно.
2. Злучаць у адно з трох. Траіць ніткі. Траіць рады.
3. Спец. Тройчы пераворваць зямлю. Неяк пад восень, калі Аркадзь траіў папар у сваім калгасе, да яго на матацыкле пад’ехаў гэтакі ж малады, як і ён сам, хлопец. Сабаленка. Хто поле троіць, той хлеб кроіць. Прыказка.
4. Страляць, удараць і пад. па трох адначасова. Траіць з ружжа. Траіць на більярдзе.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Траі́ць ’тройчы пераворваць зямлю’ (ТСБМ, Сцяшк. Сл., Др.-Падб.), ’зябліць — араць увосень’ (валож., ЛА, 2), троі́ты ’траіць’ (іван., ЛА, 2), ’трэці раз пераворваць зямлю’ (Нас., Шат., Касп.; вільн., бярэз., Сл. ПЗБ; гродз., мін., паўд.-усх. віц., маг., гом., ЛА, 2), ’араць поле другі раз’ (Бяльк., Пятк. 1), тро́іць ’тройчы араць поле — увосень, ранняй вясной і перад сяўбой’ (Янк. 1). Магчыма, балтызм. Параўн. літ. trẽjiti ’траіць’: суф. ‑(i)n‑ захаваўся ў бялын, трайні́ць, бярэз. траяні́ць ’траіць’ ці ў мядз. трае́нь падымаць (ЛА, 2), трае́ннік ’той, хто арэ ворыва другі раз’ (Юрч. Вытв.), трае́ніна ’некалькі разоў пераворанае поле’ (стаўб., Ск. нар. мовы), трое́ніна ’абложная зямля’ (лун., ДАБМ, камент., 858). Параўн., аднак, балг. радоп. тро́е̂м ’пераціраць, размінаць’ (БД, 2), што да *terti (гл. церці).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
трои́ть несов.
1. (соединять по три, страивать) траі́ць, стро́йваць;
трои́ть ни́тки траі́ць (стро́йваць) ні́ткі;
2. (делить натрое) разг. траі́ць;
трои́ть чурба́ны траі́ць цурбаны́;
3. (увеличивать втрое, утраивать) уст. траі́ць, утро́йваць, патро́йваць;
трои́ть це́ну траі́ць (утро́йваць, патро́йваць) цану́;
4. с.-х. траі́ць;
трои́ть пар траі́ць папа́р;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Трайлі́ць ’траіць, трэці раз араць на зіму’ (шчуч., Сл. ПЗБ). З трайні́ць (з менай нʼ > лʼ). Да траіць, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трае́ніна ’некалькі разоў пераворанае поле’ (стаўб., Ск. нар. мовы), трае́нь падыма́ць ’апрацоўка зямлі трэці раз пасля баранавання’ (мядз., ЛА, 2). Да траіць, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
траі́цца, троіцца; незак.
1. Раздзяляцца на тры часткі. Канец каната троіцца.
2. Утройвацца, павялічвацца ў тры разы (пра бачныя прадметы). На шырокім тапчане... заблішчэла сякера. Яна дваілася і траілася ў .. вачах [Тамаша]. Бядуля.
3. Зал. да траіць.
•••
Траіцца ў вачах (звычайна безас.) — тое, што і траіцца (у 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
траі́цца несов.
1. в разн. знач. трои́ться;
кане́ц кана́та тро́іцца — коне́ц кана́та трои́тся;
2. страд. трои́ться; стра́иваться; см. траі́ць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)