траску́чы
прыметнік, якасны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
траску́чы |
траску́чая |
траску́чае |
траску́чыя |
| Р. |
траску́чага |
траску́чай
траску́чае |
траску́чага |
траску́чых |
| Д. |
траску́чаму |
траску́чай |
траску́чаму |
траску́чым |
| В. |
траску́чы (неадуш.)
траску́чага (адуш.) |
траску́чую |
траску́чае |
траску́чыя (неадуш.)
траску́чых (адуш.) |
| Т. |
траску́чым |
траску́чай
траску́чаю |
траску́чым |
траску́чымі |
| М. |
траску́чым |
траску́чай |
траску́чым |
траску́чых |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
траску́чы, -ая, -ае.
1. Які ўтварае трэск (у 1 і 2 знач.).
2. перан. Пусты, беззмястоўны, разлічаны на знешні эфект (аб размове, словах).
3. перан. Вельмі моцны (пра мароз).
|| наз. траску́часць, -і, ж. (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
траску́чы прям., перен. треску́чий;
т. маро́з — треску́чий моро́з;
~чыя фра́зы — треску́чие фра́зы
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
траску́чы, ‑ая, ‑ае.
1. Які ўтварае трэск (у 1 знач.). Два чалавекі ў высокіх ботах і футрах ідуць па траскучым лёдзе Пчолкі. Аляхновіч. // Рэзкі (голас, гук). Траскучы, прарэзлівы смех [Наташы] заглушаў бацькаў голас, біў па сценах, па ўсіх кутках дома. Кулакоўскі.
2. перан. Пусты, беззмястоўны, разлічаны на знешні эфект. Многія газеты не пазбавіліся яшчэ ад траскучай параднасці, бязмернага замілавання поспехамі і лічбамі, змяшчаюць агульныя заметкі і артыкулы замест дэталёвага паказу праведзенай работы, глыбокага вывучэння вопыту перадавікоў і простага, даступнага раскрыцця сутнасці гэтага вопыту. «Звязда».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
треску́чий в разн. знач. траску́чы;
треску́чие фра́зы траску́чыя фра́зы;
треску́чий моро́з траску́чы маро́з.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
няна́скі, ‑ая, ‑ае.
Уст. Не наш (у 1 знач.), не свой; далёкі. Нянаскі чалавек. □ Траскучы мароз размаляваў шыбы дзівоснымі ўзорамі нянаскіх кветак. «Маладосць».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Скве́рыць ‘пячы (пра холад, мароз)’ (Адм.). Да гукапераймальнага *skvьr‑, гл. сквярціся ‘трашчаць, сычаць’, параўн. траскучы , трашчаць (пра мароз), гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трашчо́тка ‘пеначка-жаўтаброўка, Phylloscopus sibilator’ (Дарафееў, Птушкі). Да трашча́ць (гл.), пра “траскучы” голас: Песня — моцнае сіп‑сіп‑сіпсір‑сірр (там жа).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трыску́ць ‘марозная пагода’ (Сцяшк. Сл.). Да трэск, трашча́ць (пра мароз) (гл.), параўн. трэскоцень ‘траскучы мароз’ (гл.), рус. треску́н ‘вельмі моцны мароз, ад якога вянкі хаты ці дрэвы трашчаць’, в.-луж. třĕskać ‘трашчаць (пра мароз)’. Паводле Брукнера (579), вакалізацыя trysk < trzask (гл. трэск) характэрна для польскай мовы, што, магчыма, дае падставы бачыць польскі ўплыў, які дапускае Астроўскі (ABSl, 29, 148) у фіналі ‑уць (мазурэнне?), параўн. трыску́чы ‘траскучы’ (Вруб.), аднак форма ж. р. моцнайа трыскуць набліжае назоўнік да іншых абстрактных на ‑ць, хаця ў гэтым выпадку магчымы і ўплыў слова пагода ‘надвор’е’. Не выключаны таксама ўплыў суфікса літ. ‑ūtis са зневажальным значэннем, параўн. фармальна блізкае літ. treškùtis ‘хто любіць шмат гаварыць’ < treškùs ‘траскучы’, гл. Атрэмбскі, Gramatyka, 2, 264.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трэ́скацень (трэ́скоцень) ‘траскучы мароз’ (ТС, ЛМТ). Параўн. укр. трі́скутин ‘трэск, моцны мароз’. Да трэск, трыску́ць (гл.), параўн. іншыя характэрныя назвы марозу: лютун, сквярун, прагун (Вушац. сл.), рыпоцень, скемоцень, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)