топори́ще м., ср.

1. увелич. сяке́рышча, -шча ср.;

2. (рукоятка) тапары́шча, -шча ср.; дзяржа́нне, -ння ср.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

тапары́шча ср. топори́ще

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Тапары́шча ’дзяржанне сякеры’ (ТСБМ, Некр. і Байк., Сцяшк., Стан.), тапары́шчо, тапары́шчэ ’тс’ (Сл. ПЗБ), топо́рышчэ ’тс’ (Вруб.), топоры́шчэ ’тс’ (ТС, Горбач, Зах.-пол. гов.), ст.-бел. топорище ’тс’, ’адзінка вымярэння даўжыні ў цесляроў’ (Ст.-бел. лексікон). Параўн. укр. топори́ще ’тс’, рус. топори́ще ’тс’, в.-луж., н.-луж. toporišćo ’дзяржанне, ручка (напр., сякеры)’, харв. toporišće ’дзяржанне сякеры’, дыял. toporìšče ’чаранок матыкі’, славен. toporìšče ’тс’, таксама дыял. ’чаранок лапаты’, ’ручка цэпа, цапільна’, балг. топори́шка ’дзяржанне сякеры’, дыял. топори́ште ’дзяржанне вялікага молата, якім збіваюць сукно ў валюшы (сукнавальні)’. На значнай частцы моўнай тэрыторыі ўжываецца паралельна з тапарыска (гл.), якое мае адпаведнік у польск. toporzysko ’дзяржанне сякеры’, чэш. topořisko ’тс’, славац. toporisko ’тс’, што несумненна ўяўляе пазнейшую інавацыю ў славянскіх мовах. Шустар-Шэўц (1518) рэканструюе дзве праславянскія формы *toporiště і *toporisko, вытворныя ад *toporъ (гл. тапор). На беларускай і ўкраінскай тэрыторыі формы тапары́ска і топари́сько ’дзяржанне сякеры’ з’яўляюцца пранікнёнымі з польскай мовы, падтрыманымі экспансіяй суф. ‑isko.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

паўзбіва́ць сов. (о многом)

1. (наколотить ударами) наби́ть; (на топорище, черенок и т.п.) насади́ть; (на остриё — ещё) наколо́ть;

2. (сделать рыхлым, пушистым) взбить

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

наса́живать​II несов.

1. (на ручку, древко и т. п.) аса́джваць; (на остриё) наса́джваць; (натыкать) устыка́ць, натыка́ць, узбіва́ць; (нацеплять) начапля́ць, начэ́пліваць;

наса́живать топо́р на топори́ще аса́джваць сяке́ру;

наса́живать ту́шу на ве́ртел устыка́ць ту́шу на ражо́н;

2. портн. ушыва́ць, прышыва́ць;

наса́живать пу́говицы на пиджа́к ушыва́ць гу́зікі ў пінжа́к.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

перасадзі́ць сов.

1. в разн. знач. пересади́ть;

п. ву́чня на другу́ю па́рту — пересади́ть ученика́ на другу́ю па́рту;

п. я́блыню — пересади́ть я́блоню;

п. сяке́ру на друго́е тапары́шча — пересади́ть топо́р на друго́е топори́ще;

п. на другі́ цягні́к — пересади́ть на друго́й по́езд;

п. це́раз плот — пересади́ть че́рез забо́р;

2. (всё, всех) пересажа́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Тапо́р 1 ’сякера’, ’старадаўняя баявая зброя’ (ТСБМ, Некр. і Байк.), ’сякера’ (Касп., Сержп. Прымхі, Бяльк., Сл. ПЗБ; рагач., Рам. 3), ’сякера з шырокім лязом’ (беласт., Ніва, 1973, 11 лістап.; ЛА, 2), ’сякера з крывым лязом, склюд’ (Нік. Очерки; ЛА, 2), топи́р ’сякера калоць дровы’ (Горбач, Зах.-пол. гов.). Укр. то́пі́р ’сякера з доўгім дзяржаннем, якая выкарыстоўвалася ў якасці зброі’, рус. топо́р ’сякера’, польск. topór ’тс’, в.-луж. toporo ’тапарышча, дзяржанне сякеры’, старое н.-луж. topor ’тс’, чэш., славац. topor, старое славен. tópor ’дзяржанне сякеры’, старое балг. топо́р ’баявая сякера’. З прасл. *toporъ ’сякера’, наконт якога няма агульнапрынятай этымалогіі. Звязваюць з прасл. *teti (< *tepti), *tepǫ ’біць, выцінаць’, адпаведна ст.-слав. тети, тепѫ (Фасмер, 4, 79; Чарных, 2, 250–251; Борысь, 638 і інш.); з укр. тепо́рити ’цягнуць з цяжкасцю’, прасл. *top‑, гл. то́паць, тапта́ць (Шустар-Шэўц, 1518–1519), што малапераканальна. Іншыя лічаць старажытным запазычаннем з іранскіх моў і параўноўваюць са ст.-перс. *tapara‑ ’баявая сякера з доўгім дзяржаннем’, перс. teber, бялудж. tapar (адкуль арм. tapar ’тс’), курд. tefer (Трубачоў, Ремесл. терм., 152; Брукнер, 573; Махэк₂, 647; Голуб-Копечны, 387 і інш.). Паводле Мартынава (Балта-слав. иссл., 1980, 26), з іран. *tapara < *tarata ’тс’, асец. faeraet ’тс’ праз скіфскую ў славянскія мовы.

Тапо́р 2 ’поле; былая надзельная сялянская зямля’ (мазыр., ГЧ). Няясна. Відавочна, нейкім чынам звязана з тапо́р 1 (гл.), параўн. ст.-бел. топорище ’адзінка вымярэння даўжыні ў цяслярскай справе’ (Ст.-бел. лексікон), якая выкарыстоўвалася таксама для вымярэння зямлі, параўн.: по два сажни и по два топорища (Скурат, Меры, 25–26). Гл. тапарышча.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

узбі́ць сов.

1. (наколотить ударами) наби́ть; (на остриё, рукоятку) насади́ть;

у. абру́ч на бо́чку — наби́ть (насади́ть) о́бруч на бо́чку;

у. тапо́р на тапары́шча — наби́ть (насади́ть) топо́р на топори́ще;

2. разг. (с усилием надеть что-л.) натяну́ть, напя́лить;

3. (вспенить) взбить;

у. смята́нку — взбить сли́вки;

4. (сделать рыхлым, пушистым) взбить;

у. паду́шку — взбить поду́шку;

5. разг. (высоко положить одно поверх другого) взгромозди́ть;

узбі́ў на стол крэ́сла, а на крэ́сла скры́нку — взгромозди́л на стол стул, а на стул я́щик;

6. (раздробив) снять;

у. асфа́льт — снять асфа́льт

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

набі́ць сов.

1. (вколотить в большом количестве) наби́ть;

н. цвіко́ў — наби́ть гвозде́й;

2. (сверху что-л. на что-л.) приби́ть, наби́ть;

н. пла́нку — приби́ть (наби́ть) пла́нку;

3. (разбить много чего-л.) наби́ть, наколоти́ть;

н. шкла — наби́ть (наколоти́ть) стекла́;

4. (надеть обруч) наби́ть, наколоти́ть;

5. (набить на ручку) насади́ть;

н. сяке́ру на тапары́шча — насади́ть топо́р на топори́ще;

6. (нанести побои) поби́ть, изби́ть, отколоти́ть;

7. (убить в каком-л. количестве) наби́ть;

н. ка́чак — наби́ть у́ток;

8. (ружьё) заряди́ть;

9. наби́ть;

н. рысу́нак (узо́р) — наби́ть рису́нок (узо́р);

10. (вызвать болезненное явление) наби́ть; намя́ть; (утомить — ещё) натруди́ть;

н. гуз — наби́ть ши́шку;

н. ка́рак — наби́ть (намя́ть) хо́лку;

11. обл. (заполнить внутренность чего-л.) напиха́ть, наби́ть;

н. сянні́к сало́май — напиха́ть (наби́ть) сенни́к соло́мой;

12. (нанести, прибить ветром, волной) наби́ть;

~бі́ла сне́гу — безл. наби́ло сне́гу;

◊ н. кішэ́нь — наби́ть карма́н;

н. руку́ — наби́ть ру́ку;

н. цану́ — наби́ть це́ну;

н. сабе́ цану́ — наби́ть себе́ це́ну;

бітко́м н. — битко́м наби́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)