тлума́чыць, -чу, -чыш, -чыць; -чаны; незак.
1. што. Раскрываць сэнс, сутнасць чаго-н.
Т. пастанову.
Т. слова.
2. што каму і без дап. Асвятляць якое-н. пытанне, даваць зразумець сэнс чаго-н.
Т. рашэнне задачы.
|| наз. тлумачэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
тлума́чыць
дзеяслоў, пераходны/непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
тлума́чу |
тлума́чым |
| 2-я ас. |
тлума́чыш |
тлума́чыце |
| 3-я ас. |
тлума́чыць |
тлума́чаць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
тлума́чыў |
тлума́чылі |
| ж. |
тлума́чыла |
| н. |
тлума́чыла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
тлума́ч |
тлума́чце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
тлума́чачы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
тлума́чыць несов.
1. (истолковывать) объясня́ть, толкова́ть;
2. (определять смысл, значение) толкова́ть, поясня́ть;
т. сэнс слоў — толкова́ть (поясня́ть) смысл слов
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
тлума́чыць, ‑чу, ‑чыш, ‑чыць; незак.
1. што. Даваць якое‑н. тлумачэнне чаму‑н.; раскрываць сэнс, сутнасць чаго‑н. Тлумачыць закон. Тлумачыць вучэнне. Тлумачыць слова. □ І як ні хітрыў .. [Лабановіч] сам з сабою, як ні тлумачыў гэты факт, але аднаго не мог пабароць у сабе — не думаць аб панне Ядвісі. Колас. // Каменціраваць які‑н. твор пісьменніка, твор пісьменнасці. Тлумачыць «Раскіданае гняздо» Я. Купалы. □ Народную легенду .. [Міровіч] успрымае і тлумачыць па-свойму. Сабалеўскі.
2. што і без дап. Асвятляць якое‑н. пытанне, дапамагаючы засвоіць, зразумець сэнс чаго‑н. Потым [Вера Адамаўна] пачала нячутна хадзіць па класе і вольна, без усякага напружання голасу, тлумачыць новую тэму па літаратуры. Ермаловіч. — Саўгас наш малады, — тлумачыў Іван Іванавіч рабятам, — можна сказаць, на голым месцы ўсё пачынаем. Даніленка. Захар Пятровіч паставіўся да .. [Міхася] уважліва: падрабязна тлумачыў яму, што для чаго служыць, і навошта тое ці іншае робіцца. Шахавец.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Тлума́чыць ’даваць тлумачэнне, высвятляць, каментаваць’ (ТСБМ, Нас., Яруш., Касп., Ласт., Некр. і Байк., ТС, Цых.), ’расказваць, гаварыць, апавядаць’ (шальч., смарг., гродз., Сл. ПЗБ), ’перакладаць’ (Вруб., Цых.; маст., стаўб., Сл. ПЗБ). З польск. tłumaczyć ’выясняць, інтэрпрэтаваць, абгрунтоўваць; перакладаць’, старое і дыял. tłomaczyć ’тс’, што да *tl̥mačiti ’перакладаць з адной мовы на другую; выясняць, інтэрпрэтаваць’, параўн. укр. товма́чити ’тс’, рус. толма́чить ’тс’, чэш. tlumočit ’тс’, серб.-харв. тума́чити, дыял. толма́чити ’выясняць, перакладаць; распавядаць, разумець’, макед. дыял. тумачи ’тс’; утворана ад прасл. *tl̥mačь (Борысь, 635), гл. талмач.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
тлумачыць, растлумачваць, паясняць; інтэрпрэтаваць (кніжн.); асвятляць, разжоўваць (перан.)
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
цярплі́вы, -ая, -ае.
Надзелены вялікім цярпеннем.
Ц. чалавек.
Цярплівыя адносіны.
Цярпліва (прысл.) тлумачыць заданне.
|| наз. цярплі́васць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
изъясня́ть несов., уст. тлума́чыць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
истолко́вывать несов. вытлума́чваць, тлума́чыць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
поясня́ть несов. тлума́чыць, паясня́ць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)