тара́ніць
дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
тара́ню |
тара́нім |
| 2-я ас. |
тара́ніш |
тара́ніце |
| 3-я ас. |
тара́ніць |
тара́няць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
тара́ніў |
тара́нілі |
| ж. |
тара́ніла |
| н. |
тара́ніла |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
тара́нячы |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
тара́ніць, -ню, -ніш, -ніць; незак., што.
1. Біць тараном² (у 1 знач.).
2. Разбіваць або прабіваць чым-н.
3. Ісці на таран² (у 4 знач.).
4. Прарываць фронт праціўніка прыёмам тарана² (у 5 знач.).
|| зак. пратара́ніць, -ню, -ніш, -ніць; -нены (у 2 і 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
тара́ніць несов., в разн. знач. тара́нить;
т. сце́ны крэ́пасці — ист. тара́нить сте́ны кре́пости;
т. самалёт во́рага — тара́нить самолёт врага́;
т. абаро́ну праці́ўніка — тара́нить оборо́ну проти́вника
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
тара́ніць, ‑ню, ‑ніш, ‑ніць; незак., што.
1. Біць, удараць тараном 2 (у 1 знач.). Тараніць крапасныя сцены. // Біць, удараць якім‑н. прадметам, прыладай як тараном.
2. Разбіваць або прабіваць наскрозь чым‑н.
3. Наносіць праціўніку ўдар корпусам баявой машыны. Тараніць самалёт ворага. // без дап. Пайсці на таран (у 3 знач.).
4. Прарываць фронт праціўніка прыёмам тарана (у 4 знач.). Тараніць абарону праціўніка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Тара́ніць 1 ’біць, удараць тараном або корпусам баявой машыны’ (ТСБМ), ’біць, разбіваць цэпам перавязь у снапоў дзела лепшага абмалоту’ (Нас., Байк. і Некр.). Апошняе значэнне Насовіч (Нас., 633) звязваў з таран 2 (гл.), на якім грунтуецца і літаратурнае слова, магчыма, запазычанае з рус. тара́нить.
Тара́ніць 2 ’вешаць рыбу для сушкі’ (Ян.). Параўн. укр. дыял. тара́нити ’выбіраць рыбу з невада’. Адсубстантыўны дзеяслоў ад тара́н 1, гл.
Тара́ніць 3 ’несці’ (Юрч.), тара́ніцца жарт. ’ісці’ (Юрч. Вытв.). Відаць, пераноснае ўжыванне тараніць 1, якое суадносіцца з тарнаваць 2 ’малаціць перагорнутыя неразвязаныя снапы’ (гл.), або скарочанае з тарабаніць, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пратара́ніць гл. тараніць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пратара́ньваць, -аю, -аеш, -ае; незак., што.
Тое, што і тараніць (у 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
тара́нить несов.
1. біць, прабіва́ць, тара́ніць;
2. ав., воен. тара́ніць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Прытара́ніць ’прынесці, прыцягнуць’ (рагач., Мат. Гом.). Рус. притара́нить ’прынесці, прыцягнуць што-небудзь цяжкае’. Да тара́ніць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тарна́біць ’валачы, цягнуць, несці з цяжкасцю’ (Скарбы), сюды ж, магчыма, тарнэ́піць ’валачы, несці, везці’ (карэліц., Нар. сл.). Мажліва, ад тараба́ніць 2 (гл.) з перастаноўкай зычных б (п) і н і пропускам галоснага або з экспрэсіўнай устаўкай з тараніць 3 ’несці’, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)