тамі́ць, тамлю́, то́міш, то́міць; то́млены; незак.
1. каго-што. Мучыць, знясільваць (цяжкай працай, хадой і пад.).
2. каго-што. Прычыняць фізічныя або маральныя пакуты.
3. што. Вытрымліваць пры пэўных умовах для атрымання неабходных якасцей (спец.).
Т. цэлюлозу.
|| наз. тамле́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
тамі́ць
дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
тамлю́ |
то́мім |
| 2-я ас. |
то́міш |
то́міце |
| 3-я ас. |
то́міць |
то́мяць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
тамі́ў |
тамі́лі |
| ж. |
тамі́ла |
| н. |
тамі́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
тамі́ |
тамі́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
то́мячы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
тамі́ць несов.
1. утомля́ть, томи́ть;
2. в разн. знач. томи́ть;
т. чыгу́н — томи́ть чугу́н;
т. тыту́нь — томи́ть таба́к
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
тамі́ць, тамлю, томіш, томіць; незак.
1. каго-што. Мучыць, знясільваць (цяжкай, непасільнай працай). Хутарская кожнадзённая работа вельмі таміла .. [Зосю]. Чорны.
2. каго-што. Прычыняць фізічныя або маральныя пакуты. Стоцкі таміў інжынера спецыяльнымі пытаннямі, быццам усё жыццё меў справу з электрастанцыямі. Карпюк. Але гэтыя малюнкі тамілі вочы і засмучалі сэрца, і чалавек мімаволі стараўся знайсці, нешта такое, на чым можна было б адпачыць і заспакоіцца. Колас. // Пакутліва турбаваць, гнясці (пра пачуцці, думкі і пад.). «За чэрствы кавалак хлеба, За шклянку халоднай вады — Хіба ж чалавеку трэба Гэтулькі зносіць бяды?» Праклятае гэта пытанне Таміла цябе [Рэдыку] не раз. Глебка. Ночы былі светлыя, такія ціхія, што калі Міканор прыходзіў з вячорак, душу таміла самота. Мележ.
3. што. Спец. Вытрымліваць у пэўных умовах для атрымання неабходных якасцей. Таміць цэлюлозу.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Тамі́ць ’мучыць, знясільваць’, ’турбаваць, гнясці, нудзіць’ (ТСБМ, Некр. і Байк.), ’мучыцца, знемагаць’ (Ян.), ’марыць, мучыць’ (Ласт.), ’мардаваць’ (Нас.), то́міць ’мучыць’ (Сл. ПЗБ), тамі́цца ’стамляцца’ (Нас., Сержп. Прымхі), томі́цца ’не гарэць агнём’ (ТС), сюды ж то́млены ’атрыманы тамленнем’ (ТСБМ), таме́нне ’мардаванне’ (Нас.), тамлёнка ’тушаная бульба’ (Мат. Гом.). Укр. томи́ти ’даводзіць да стомы, знясільваць; падвяргаць працягламу награванню’, рус. томи́ть ’мучыць; стамляць; парыць; награваць’, славен. дыял. tomljáti ’бадзяцца, сланяцца’, серб.-харв. то̀мити ’прыціскаць’, балг. томи́телен ’пакутлівы, нудны’, ст.-слав. томити ’мучыць’. З прасл. *tomiti ’мучыць’, роднаснага ст.-інд. tamáyati ’душыць, пазбаўляць паветра’, tā́myati ’страчвае прытомнасць, слабее’, лац. tēmulentus ’п’яны’, tēmētum ’хмяльны напой, віно’, ст.-ірл. tām ’хвароба; смерць’, tamaim ’спачываю (мёртвы)’, нова-в.-ням. dämisch, dämlich ’дурнаваты, ачмурэлы, прыгаломшаны’ (Чарных, 2, 249; Фасмер, 4, 75–76; ЕСУМ, 5, 595–596; Бязлай, 4, 196).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
мане́жыць, -жу, -жыш, -жыць; незак., каго.
1. Аб’язджаць каня па правілах манежнай язды (спец.).
2. перан. Мучыць, таміць (разм.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
утомля́ть несов. утамля́ць, стамля́ць, тамі́ць; змо́рваць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
то́млены, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад таміць.
2. у знач. прым. Спец. Атрыманы тамленнем. Томленая сталь.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мане́жыць, ‑жу, ‑жыш, ‑жыць; незак., каго.
1. Спец. Аб’язджаць (каня) на правілах манежнай язды.
2. перан. Разм. Мучыць, таміць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тамле́нне ср., в разн. знач. томле́ние; см. тамі́ць 2
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)