сэ́нс

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз.
Н. сэ́нс
Р. сэ́нсу
Д. сэ́нсу
В. сэ́нс
Т. сэ́нсам
М. сэ́нсе

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

сэнс, -у, м.

1. Унутраная сутнасць, лагічнае значэнне чаго-н., якое спасцігаецца розумам.

С. слова (яго значэнне). С. рамана.

2. Мэта, разумная аснова чаго-н.

С. жыцця.

С. работы.

|| прым. сэ́нсавы, -ая, -ае (да 1 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

сэнс (род. сэ́нсу) м., в разн. знач. смысл;

у по́ўным сэ́нсе сло́ва — в по́лном смы́сле сло́ва;

глыбо́кі с. — глубо́кий смысл;

с. жыцця́ — смысл жи́зни;

у пэ́ўным сэ́нсе — в не́котором (изве́стном) смы́сле (ро́де)

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

сэнс, ‑у, м.

1. Унутраны лагічны змест, які спасцігаецца розумам; значэнне. Сэнс артыкула. Ужыць слова ў пераносным сэнсе. □ Спахапіўшыся, паспрабавала [Марыя] змякчыць тон, перайначыць сэнс сказанага. Кулакоўскі. Як вучоны і разведчык, Андрэй прымушаў сябе разгадваць сэнс кожнай падзеі, нават самай звычайнай. Шамякін.

2. Разумная аснова, прызначэнне, мэта. Са мной маё жыццё, са мной ідзе, І так праз век ад самае калыскі. І ў гэтым руху — сэнс майго жыцця, Майго натхнення і майго быцця. Бялевіч. [Собіч:]. — А найбольш гэта патрэбна, каб вы [Валянціна Андрэеўна] самі ўявілі сэнс сва[ёй] работы: кожны ваш запіс абавязкова адгукнецца на вытворчасці. Скрыган. // Карысць, толк. Чакаць не было сэнсу: набліжалася ноч, а ісці аставалася яшчэ вельмі многа. Новікаў. [Алесь] разважаў коратка і пераканаўча: які сэнс ад гэтага адзіноцтва і каму яно патрэбна? Васілевіч. Людзі стаялі сабе і глядзелі або мітусіліся без сэнсу. Маўр.

•••

У поўным сэнсе слова — сапраўдны. Гэты [певень] быў маладзец у поўным сэнсе гэтага слова — плечы і крыл[ы] яго адлівалі золатам, .. на нагах красаваліся шпоры. Крапіва.

У сэнсе чаго або у якім сэнсе — у якіх‑н. адносінах. Шмат каму з чырвонаармейцаў, якія трапілі ў акружэнне .., пашанцавала ў тым сэнсе, што іх захавала, як родных, беларуская вёска. Брыль.

У сэнсе каго-чаго — разумеючы пэўным чынам. Ясна, што Скарына быў «садоўнікам» у сэнсе вучонага спецыяліста, садавода-батаніка і, магчыма, займаў пасаду кіраўніка або загадчыка каралеўскага батанічнага сада. Алексютовіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Сэнс ’унутраны лагічны змест, значэнне’, ’разумная аснова, прызначэнне, мэта’ (ТСБМ, Нас., Ласт., Байк. і Некр., Шат., Касп., Гарэц.), ’розум, толк, лад’ (Нас.): людзі кажуць сэнс (Сержп.). Праз польск. sens з лац. sēnsusсэнс’, sentiō ’адчуваю’ (Кюнэ, Poln., 96 з літ-рай). Ст.-бел. сенсъ з 1592 г. са ст.-польск. sens (Булыка, Лекс. запазыч., 132). Аб рус. сенс < польск. sens гл. Фасмер, 3, 601.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

зна́чыць

‘мець сэнс, мець вагу, выходзіць’

дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. зна́чу зна́чым
2-я ас. зна́чыш зна́чыце
3-я ас. зна́чыць зна́чаць
Прошлы час
м. зна́чыў зна́чылі
ж. зна́чыла
н. зна́чыла
Дзеепрыслоўе
цяп. час зна́чачы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

уця́міць, -млю, -міш, -міць; зак., што і з дадан. (разм.).

Зразумець сэнс, змест чаго-н., поўнасцю ўсвядоміць што-н.

Я не адразу ўцяміў, пра што ідзе гаворка.

У. сэнс выказвання.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

іншасказа́нне, -я, н.

Выраз, які мае іншы, умоўны, пераносны сэнс; алегорыя.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

фігура́льны, -ая, -ае.

Алегарычны, вобразны.

Ф. зварот.

Ф. сэнс.

|| наз. фігура́льнасць, -і, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

іншасказа́льны, -ая, -ае.

Які змяшчае ў сабе іншасказанне.

І. сэнс.

|| наз. іншасказа́льнасць, -і, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)