сэ́нс
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
| Н. |
сэ́нс |
| Р. |
сэ́нсу |
| Д. |
сэ́нсу |
| В. |
сэ́нс |
| Т. |
сэ́нсам |
| М. |
сэ́нсе |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
сэнс, -у, м.
1. Унутраная сутнасць, лагічнае значэнне чаго-н., якое спасцігаецца розумам.
С. слова (яго значэнне). С. рамана.
2. Мэта, разумная аснова чаго-н.
С. жыцця.
С. работы.
|| прым. сэ́нсавы, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сэнс (род. сэ́нсу) м., в разн. знач. смысл;
у по́ўным сэ́нсе сло́ва — в по́лном смы́сле сло́ва;
глыбо́кі с. — глубо́кий смысл;
с. жыцця́ — смысл жи́зни;
◊ у пэ́ўным сэ́нсе — в не́котором (изве́стном) смы́сле (ро́де)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сэнс, ‑у, м.
1. Унутраны лагічны змест, які спасцігаецца розумам; значэнне. Сэнс артыкула. Ужыць слова ў пераносным сэнсе. □ Спахапіўшыся, паспрабавала [Марыя] змякчыць тон, перайначыць сэнс сказанага. Кулакоўскі. Як вучоны і разведчык, Андрэй прымушаў сябе разгадваць сэнс кожнай падзеі, нават самай звычайнай. Шамякін.
2. Разумная аснова, прызначэнне, мэта. Са мной маё жыццё, са мной ідзе, І так праз век ад самае калыскі. І ў гэтым руху — сэнс майго жыцця, Майго натхнення і майго быцця. Бялевіч. [Собіч:]. — А найбольш гэта патрэбна, каб вы [Валянціна Андрэеўна] самі ўявілі сэнс сва[ёй] работы: кожны ваш запіс абавязкова адгукнецца на вытворчасці. Скрыган. // Карысць, толк. Чакаць не было сэнсу: набліжалася ноч, а ісці аставалася яшчэ вельмі многа. Новікаў. [Алесь] разважаў коратка і пераканаўча: які сэнс ад гэтага адзіноцтва і каму яно патрэбна? Васілевіч. Людзі стаялі сабе і глядзелі або мітусіліся без сэнсу. Маўр.
•••
У поўным сэнсе слова — сапраўдны. Гэты [певень] быў маладзец у поўным сэнсе гэтага слова — плечы і крыл[ы] яго адлівалі золатам, .. на нагах красаваліся шпоры. Крапіва.
У сэнсе чаго або у якім сэнсе — у якіх‑н. адносінах. Шмат каму з чырвонаармейцаў, якія трапілі ў акружэнне .., пашанцавала ў тым сэнсе, што іх захавала, як родных, беларуская вёска. Брыль.
У сэнсе каго-чаго — разумеючы пэўным чынам. Ясна, што Скарына быў «садоўнікам» у сэнсе вучонага спецыяліста, садавода-батаніка і, магчыма, займаў пасаду кіраўніка або загадчыка каралеўскага батанічнага сада. Алексютовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Сэнс ’унутраны лагічны змест, значэнне’, ’разумная аснова, прызначэнне, мэта’ (ТСБМ, Нас., Ласт., Байк. і Некр., Шат., Касп., Гарэц.), ’розум, толк, лад’ (Нас.): людзі кажуць сэнс (Сержп.). Праз польск. sens з лац. sēnsus ’сэнс’, sentiō ’адчуваю’ (Кюнэ, Poln., 96 з літ-рай). Ст.-бел. сенсъ з 1592 г. са ст.-польск. sens (Булыка, Лекс. запазыч., 132). Аб рус. сенс < польск. sens гл. Фасмер, 3, 601.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
зна́чыць
‘мець сэнс, мець вагу, выходзіць’
дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Цяперашні час |
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
зна́чу |
зна́чым |
| 2-я ас. |
зна́чыш |
зна́чыце |
| 3-я ас. |
зна́чыць |
зна́чаць |
| Прошлы час |
| м. |
зна́чыў |
зна́чылі |
| ж. |
зна́чыла |
| н. |
зна́чыла |
| Дзеепрыслоўе |
| цяп. час |
зна́чачы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
уця́міць, -млю, -міш, -міць; зак., што і з дадан. (разм.).
Зразумець сэнс, змест чаго-н., поўнасцю ўсвядоміць што-н.
Я не адразу ўцяміў, пра што ідзе гаворка.
У. сэнс выказвання.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
іншасказа́нне, -я, н.
Выраз, які мае іншы, умоўны, пераносны сэнс; алегорыя.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
фігура́льны, -ая, -ае.
Алегарычны, вобразны.
Ф. зварот.
Ф. сэнс.
|| наз. фігура́льнасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
іншасказа́льны, -ая, -ае.
Які змяшчае ў сабе іншасказанне.
І. сэнс.
|| наз. іншасказа́льнасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)