сці́снуцца

дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, зваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. сці́снуся сці́снемся
2-я ас. сці́снешся сці́снецеся
3-я ас. сці́снецца сці́снуцца
Прошлы час
м. сці́снуўся сці́снуліся
ж. сці́снулася
н. сці́снулася
Загадны лад
2-я ас. сці́сніся сці́сніцеся
Дзеепрыслоўе
прош. час сці́снуўшыся

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

сці́снуцца, -нуся, -нешся, -нецца; -ніся; зак.

1. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Зменшыцца ў аб’ёме пад націскам.

Спружына сціснулася.

2. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Сабрацца ў адным месцы, стоўпіцца.

Сціснуліся, як селядцы ў бочцы.

3. Сабрацца ў камяк, скурчыцца, сагнуцца.

С. ад нечаканасці.

С. ад страху.

4. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.), перан. Адчуць унутраны цяжар (у горле, грудзях).

Сэрца сціснулася ад жалю.

5. Шчыльна злучыцца (пра губы, пальцы і пад.).

Рукі сціснуліся ў кулакі.

|| незак. сціска́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

|| наз. сціска́нне, -я, н. (да 1 і 3 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

сці́снуцца сов.

1. сжа́ться, сти́снуться;

кулакі́ ~нуліся — кулаки́ сжа́лись;

2. (тесно сдвинуться) стесни́ться;

с. каля ўвахо́ду — стесни́ться у вхо́да;

3. перен. (о сердце, груди и т.п.) сжа́ться

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

сці́снуцца, ‑нуся, ‑нешся, ‑нецца; зак.

1. Зменшыцца ў аб’ёме пад ціскам; згусціцца. Спружына сціснулася. Газы пад поршнем сціснуліся. // Разм. Скараціцца. Тэрміны сціснуліся, адпадае рад намечаных намі мерапрыемстваў. Шынклер.

2. Размясціцца шчыльна, сабрацца ў адным месцы, стоўпіцца. Сціснуліся, як селядцы ў бочцы.

3. Звузіцца (аб якой‑н. прасторы). Без таго вузкая стужка шашы нібы зусім сціснулася ў белай акантоўцы прыдарожных слупоў. Асіпенка.

4. Сабрацца ў камяк, скурчыцца; сагнуцца. Вожык так моцна сціснуўся, што ліс ніяк не мог даць яму рады. Ляўданскі. Таня сціснулася на возе ў камяк, падк[у]рчыўшыся і ўгнуўшы галаву. Пташнікаў. [Вася:] — А раз нехта ля куста стаяў, я сціснулася ўся, ляжу і не дыхаю. Быкаў.

5. Шчыльна злучыцца (пра губы, пальцы і пад.). У першую хвіліну .. [Нікіцін] здзівіўся, а потым зазлаваў, што аж рукі сціснуліся ў кулакі. Гурскі. Бушмаравы вочы ў той жа момант зажмурыліся, губы сціснуліся. Чорны. // Зблізіцца, насупіўшыся (пра бровы). [Лена:] — Ты не будзеш гневацца, калі я напішу Мікалаю пісьмо? — У Андрэя, як ад удару, сціснуліся бровы. Скрыган.

6. перан. Адчуць унутраны цяжар (у грудзях, горле). Але Косцік не чуў, што гаварыў Воўка. У грудзях у яго ўсё сціснулася, вочы заслаў нейкі туман. Арабей. // Адчуць боль пад уплывам якога‑н. пачуцця (пра душу, сэрца). У Віці сціснулася сэрца ад жалю і крыўды. Чарнышэвіч. Ганна не апусціла галавы, не разгубілася, а толькі сціснулася душой. Савіцкі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сти́снуться сці́снуцца.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

сціска́нне, ‑я, н.

Дзеянне паводле знач. дзеясл. сціскаць — сціснуць і сціскацца — сціснуцца; стан паводле дзеясл. сціскаць — сціснуць (у 1 знач.) і сціскацца — сціснуцца (у 1, 4 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сця́цца², сатну́ся, сатне́шся, сатне́цца; сатнёмся, сатняце́ся, сатну́цца; сця́ўся, сцяла́ся, -ло́ся; сатні́ся; зак. (разм.).

1. Сабрацца ў камяк, скурчыцца.

С. ад холаду.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Шчыльна злучыцца, сціснуцца (пра губы, зубы і пад.).

Губы сцяліся ад болю.

3. перан. Сціснуцца, выклікаўшы цяжкае дыханне (пра горла, грудзі і пад.).

Унутры ўсё сцялася.

Сцялося ад крыўды сэрца.

4. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Зацвярдзець пад уздзеяннем марозу.

Гразь к вечару сцялася.

|| незак. сціна́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ску́рчыцца, -чуся, -чышся, -чыцца; зак.

1. Сціснуцца ўсім целам, скруціцца.

С. ад холаду.

2. Падагнуцца, сагнуцца.

Пальцы на нагах скурчыліся.

3. Зрабіцца няроўным; скрывіцца, выгнуцца.

Лісце ад марозу скурчылася.

|| незак. ску́рчвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

скіса́нне, ‑я, н.

Дзеянне паводле знач. дзеясл. скісаць — скіснуць (у 1 знач.); дзеянне і стан паводле знач. дзеясл. скісацца — сціснуцца.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

адпрасава́цца ​1, ‑суецца; зак.

Зрабіцца гладкім пад дзеяннем праса. Бялізна добра адпрасавалася.

адпрасава́цца ​2, ‑суецца; зак.

Спец. Сціснуцца пад дзеяннем прэса, стаць спрасаваным ​2.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)