схілі́ць, схілю́, схі́ліш, схі́ліць; схі́лены; зак.

1. што. Нагнуць, нахіліць; апусціць.

Жыта схіліла спелыя каласы.

2. перан., каго (што) да чаго і на што. Пераканаць у неабходнасці якога-н. учынку, рашэння.

С. сяброў да ўцёкаў.

С. выступаўшых на свой бок.

◊

Схіліць галаву — прызнаць сябе пераможаным, пакарыцца каму-, чаму-н.

|| незак. схіля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

|| наз. схіле́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

схілі́ць

дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. схілю́ схі́лім
2-я ас. схі́ліш схі́ліце
3-я ас. схі́ліць схі́ляць
Прошлы час
м. схілі́ў схілі́лі
ж. схілі́ла
н. схілі́ла
Загадны лад
2-я ас. схілі́ схілі́це
Дзеепрыслоўе
прош. час схілі́ўшы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

схілі́ць сов.

1. (нагнуть) склони́ть, наклони́ть;

с. галаву́ — склони́ть го́лову;

2. перен. (да чаго) склони́ть (к чему); привле́чь;

с. да ўцёкаў — склони́ть к побе́гу;

с. на свой бок — склони́ть на свою́ сто́рону;

◊ с. галаву — (перад кім, чым) склони́ть го́лову (перед кем, чем);

с. кале́ні — (перад кім, чым) преклони́ть коле́ни (перед кем, чем)

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

схілі́ць, схілю, схіліш, схіліць; зак., каго-што.

1. Нахіліць, нагнуць. Схіліць сцягі. □ Спелае жыта схіліла каласы. Гарэцкі. Над флягай пажоўклы Лісточак паперы... Схілілі галовы Над ім піянеры. Нядзведскі. Паляўнічы стаяў каля алешыны і, упёршыся ў яе рукамі, дапамагаў схіліць дрэва ўбок. Гамолка. // на што. Нахіліўшы, апусціўшы, пакласці на што‑н.; прыхіліць да чаго‑н. [Аксеня] нават схіліла галаву на плячо хлопца, а Піліп нешта ўжо сардэчна нашэптваў ёй на вуха. Лупсякоў. // перан. Скарыць, перамагчы, зламаць. Нас не схіліць І не зламаць! Мы — Дзеці барацьбы! Багун. Народ палескі — гэта волат, яго і гора не схіліла. Дубоўка.

2. Узяць кірунак, павярнуць да якіх‑н. межаў (часавых або прасторавых). Сонца ўжо схіліла на поўдзень. Пестрак. Вунь ужо колькі часу прайшло, схіліла за поўнач, а яго [Пятра] няма і няма. С. Александровіч. // Падаць які‑н. кірунак (размове і пад.). — А Рая? — не дала .. [маці] схіліць гаворку на іншае. Карпаў.

3. перан. Залучыць на свой бок, выклікаць прыхільнасць да сябе. Бабка знае, чым прыбавіць, схіліць на свой бок малыша. Колас.

4. перан.; да чаго, на што і з інф. Пераканаць зрабіць што‑н., згадзіцца на што‑н. Схіліць да ўцёкаў. □ Прычынай, што схіліла Радзівіла прызначыць «прэзідэнтам» Саўку, была незвычайная Саўкава сіла. Гурскі.

•••

Схіліць галаву перад кім-чым — а) прызнаць сябе пераможаным. пакарыцца каму‑, чаму‑н. Для ворага ёсць у мяне порах. Я не схілю перад ім галавы. Вярцінскі. Шлях круты, але пройдзены прама, І ніхто не схіліў галавы. Прануза; б) аднесціся з пашанай да каго‑, чаго‑н., ушанаваць каго‑н. Было штось велізарнае, магутнае і захопліваючае ў гэтым імкненні цягніка, і мімаволі хацелася [Лабановічу] схіліць галаву перад геніем чалавечага розуму, атрымаўшага верх над бясконцымі адлегласцямі. Колас; в) апусціць галаву ў знак пашаны да памёршага. [Сярго:] Таварышы, нізка схіліце галовы Над прахам байца, камісара і сына. Глебка; г) пакланіцца каму‑н., павітацца з кім‑н. Іван Кузьміч пачціва схіліў сваю лысую галаву перад загадчыкам камунгаса. Каршукоў.

Схіліць калені перад кім-чым — пакарыцца, змірыцца, прызнаць чыю‑н. уладу над сабой. Гаварылі мы катам Грознай мовай агню: — Нам свабоду даў Ленін, Мы яе адстаім. І не схілім калені Зроду ні перад кім!.. Смагаровіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пану́рыцца, -руся, -рышся, -рыцца; зак.

Тужліва, панура схіліць галаву.

Сядзець панурыўшыся.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

пану́рыць, -ру, -рыш, -рыць; -раны; зак.

У выразе: панурыць галаву — тужліва схіліць галаву.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

пасхіля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е; -я́ны; зак., каго-што.

Схіліць усіх, многіх або ўсё, многае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

абхо́джваць, -аю, -аеш, -ае; незак., каго (разм.).

Паддобрываючыся, імкнуцца пераканаць каго-н. у чым-н., схіліць да чаго-н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

раздо́брыць, -ру, -рыш, -рыць; -раны; зак., каго.

Схіліць каго-н. да дабраты, шчодрасці, добрых учынкаў.

|| незак. раздо́брываць, -аю, -аеш, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

схіну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́; -ну́ты; зак., што.

Схіліць, апусціць.

С. галаву.

|| незак. схіна́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)