спада́р, -а́, мн. -ы́, -о́ў, м.

Форма афіцыйнага ветлівага звароту да асобы ў беларусаў.

Шаноўныя спадарыні і спадары!

|| ж. спада́рыня, -і, мн. -і, -рынь.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

спада́р

назоўнік, агульны, адушаўлёны, асабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. спада́р спадары́
Р. спадара́ спадаро́ў
Д. спадару́ спадара́м
В. спадара́ спадаро́ў
Т. спадаро́м спадара́мі
М. спадару́ спадара́х

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, tsblm1996.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

спада́р, -ра́ м. господи́н

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Спада́р ‘гаспадар’ (Нас.), ‘госпад’, ‘гаспадар, пан’ (Стан.) сучасныя ветлівыя звароты спада́р, спада́рыня (ТСБЛМ; Беларусіка, 19, 224), ст.-бел. сподарь (Станкевіч, Язык, 651; Карскі, 1, 372), спадарыня (Ст.-бел. лексікон). Укр. спода́рь ‘тс’. З гаспадар з адсячэннем га‑; параўн. спажа. Этапы адпадзення фіксуюцца ў ст.-бел. осподарь (1407), сподарь (1489), оспоже (1489), гл. Карскі 1, 371–372. Параўн. спада́рка ‘гаспадарка’ (навагр., Сл. рэг. лекс.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ге́р

‘спадар; мужчына, які прыняў іудаізм’

назоўнік, агульны, адушаўлёны, асабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. ге́р ге́ры
Р. ге́ра ге́раў
Д. ге́ру ге́рам
В. ге́ра ге́раў
Т. ге́рам ге́рамі
М. ге́ры ге́рах

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

су́дарь спада́р, -ра́ м., ва́спа́н, -на м.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

спада́рыць

дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. спада́ру спада́рым
2-я ас. спада́рыш спада́рыце
3-я ас. спада́рыць спада́раць
Прошлы час
м. спада́рыў спада́рылі
ж. спада́рыла
н. спада́рыла
Загадны лад
2-я ас. спада́р спада́рце
Дзеепрыслоўе
цяп. час спада́рачы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

Рэ́бе ’спадар (пры звароце да яўрэя) (Нас.). З ідыш reb ’спадар (зварот) < ст.-яўр. rabbī ’настаўнік (зварот)’. Магчыма, форма рэбе ўтварылася пад уплывам клічнага склону (параўн. пан — пане). Гл. яшчэ рабін 1.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Спажа́ ‘Прачыстая (15/28 жніўня)’ (Нас.; мядз., Жыв. сл.; віл., паст., шальч., Сл. ПЗБ), ‘свята Спас’ (Др.-Падб.). Рус. спо́жка ‘назва двух памінальных свят Багародзіцы 15 жніўня і 8 верасня’. Скарачэнне госпожа ў значэнні ‘Багародзіца’, параўн. стараж.-рус. Госпожинъ день ‘Прачыстая’; гл. Фасмер, 3, 737. Параўн. спадар (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

господи́н в разн. знач. пан, род. па́на м., мн. паны́, -но́ў; спада́р, -ра́ м.;

господа́ (в обращении) пано́ве (спадары́);

◊

сам себе́ господи́н сам сабе́ пан;

господи́н своего́ сло́ва гаспада́р свайму́ сло́ву.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)