скры́пка, -і, ДМ -пцы, мн. -і, -пак, ж.
Чатырохструнны смычковы музычны інструмент высокага тэмбру.
Сола на скрыпцы.
◊
Першая скрыпка —
1) вядучая скрыпка ў аркестры;
2) пра чалавека, якому належыць галоўная, уплывовая роля ў чым-н.
|| прым. скрыпі́чны, -ая, -ае.
С. клас.
○
Скрыпічны ключ (спец.) — знак на нотным радку, які ўстанаўлівае вышыню і назву высокага гуку.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
скры́пка
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
скры́пка |
скры́пкі |
| Р. |
скры́пкі |
скры́пак |
| Д. |
скры́пцы |
скры́пкам |
| В. |
скры́пку |
скры́пкі |
| Т. |
скры́пкай
скры́пкаю |
скры́пкамі |
| М. |
скры́пцы |
скры́пках |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
скры́пка ж. скри́пка;
◊ ігра́ць пе́ршую ~ку — игра́ть пе́рвую скри́пку;
ігра́ць другу́ю ~ку — игра́ть втору́ю скри́пку
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
скры́пка, ‑і, ДМ ‑пцы; Р мн. ‑пак; ж.
Самы высокі па тэмбру і дыяпазону чатырохструнны смычковы музычны інструмент. Настаўнік зняў са сцяны скрыпку, настроіў сяк-так струны і пачаў вадзіць па іх смыкам. Колас. З дынаміка паплылі меладычныя гукі скрыпкі. Ваданосаў.
•••
Іграць першую скрыпку гл. іграць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Скры́пка 1 ‘смычковы музычны інструмент’ (ТСБМ, Ласт., Шат., Байк. і Некр., Др.-Падб., Бяльк., ТС, Сл. ПЗБ). Рус. скри́пка, укр. скри́пка, польск. skrzypce ‘скрыпка, ліра’. Звязана з скрыпе́ць (гл.; Фасмер 3, 658; Борысь, 555). Інакш аб словаўтварэнні Шанскі (КЭСРЯ, 413): ад скрипа — варыянт ж. р. да скрип ‘выклічнік, што азначае скрыпенне’ з суф. ‑к(а). Варбат (Этимология–1981, 20) выводзіць ад *skripati ‘хутка рухацца’, што звязана з хуткімі рухамі смычка, параўн. ням. Geige ‘скрыпка’ і дыял. geigen ‘рухаць узад і ўперад, туды-сюды’.
Скры́пка 2 ‘венцер, рыбалоўная прылада ў выглядзе конуса або рэшата для зімняй лоўлі’ (чач., Жыв. НС; кір., Нар. сл.; Браім, Рыбалоўства), бучы або крыпкі ‘пляцёныя або зробленыя з лучыны конусы, якія апускаюцца ў палонкі’ (Меер Крыч.). Відаць, ад скрыпка 1 паводле знешняй формы; параўн., аднак, скрыпіца ‘кошык’ (гл.), што выяўляе сувязь з крыпаць ‘блытаць’ (гл.), г. зн. ‘плясці’, параўн. скрыпа́ны ‘неўпарадкаваны’ (ігн., Сл. ПЗБ), скрыпа́цца ‘зблытацца’ (там жа), гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Скрыпі́ца ‘кошык’ (Бяльк.). Гл. скрыпка 2.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
скри́пка муз. скры́пка, -кі ж.;
◊
игра́ть пе́рвую скри́пку ігра́ць пе́ршую скры́пку.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
наи́гранный
1. прич. найгра́ны;
наи́гранная скри́пка найгра́ная скры́пка;
наи́гранная пласти́нка найгра́ная пласці́нка;
2. прил. (искусственный) шту́чны;
наи́гранная весёлость шту́чная весяло́сць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прасвяці́цца, ‑свячуся, ‑свецішся, ‑свеціцца; зак.
Разм. Падвергнуцца прасвечванню. Ты, кажу, схадзі да доктара ды на рэнтгене прасвяціся. Скрыпка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шу́странькі, ‑ая, ‑ае.
Памянш.-ласк. да шустры. Яны [кураняты] такія шустранькія, такія жоўценькія! — з захапленнем пачала расказваць Аня. Скрыпка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)