скапу́ціцца
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, зваротны, 2-е спражэнне
| Будучы час |
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
скапу́чуся |
скапу́цімся |
| 2-я ас. |
скапу́цішся |
скапу́ціцеся |
| 3-я ас. |
скапу́ціцца |
скапу́цяцца |
| Прошлы час |
| м. |
скапу́ціўся |
скапу́ціліся |
| ж. |
скапу́цілася |
| н. |
скапу́цілася |
| Дзеепрыслоўе |
| прош. час |
скапу́ціўшыся |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
скапу́ціцца сов., разг., груб. скапу́титься
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
скапу́ціцца, ‑пучуся, ‑пуцішся, ‑пуціцца; зак.
Разм. груб. Памерці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Скапу́ціцца ‘памерці’ (ТСБМ, ТС, Варл.). Рус. калуж., маск. скапу́титься ‘нечакана і моцна захварэць’. Ад капут (гл.), што з ням. kaput ‘канец; смерць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
скапу́титься сов., прост. скапу́ціцца, зды́рдзіцца.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сковырну́ться прост.
1. (упасть с чего-л.) звалі́цца; скулі́цца;
2. (умереть) скапу́ціцца.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Скапэ́рдзіцца ‘памерці, прапасці’ (Касп.), скапы́рдзіцца ‘тс’ (Бяльк., Юрч. Вытв., Сцяшк. Сл.), скапу́рсціцца ‘тс’ (Пан. дыс.). Няясна. Гарачава (Этимология–1985, 63) далучае сюды рус. краснаяр. закопу́рдиться ‘памерці’ і канстатуе экспрэсіўны характар устаўнога ‑д‑. У такім выпадку да папярэдняга слова (гл.). Лабко (Бел.-польск. ізал., 69) звязвае з польск. kopyrtnąć ‘памерці, выцягнуць ногі’ з развіццём семантыкі ‘перавярнуць (-цца)’ → ‘памерці’ (аб семантыцы падрабязна гл. Толстой, Язык и народная культура, М., 1995, 213–222). Здагадка, выказаная Гарачавай (там жа), пра першапачатковае значэнне *‘сковырнуться’ і сувязь з асновай *kopor‑/kopyr‑ застаецца недастаткова аргументаванай. Семантычна беларускія словы, відаць, скантамінаваны з скапуціцца, скапыціцца, скапуціцца (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Ска́пу́сціцца, ска́пу́стытыся ‘змарнець, здаць ад старасці’ (брэсц., Нар. лекс., Сл. Брэс.). Адносна рус. дыял. скапу́ститься ‘схібіць, сканфузіцца’ Фасмер (3, 633) мяркуе, што, магчыма, з скапутиться (гл. скапуціцца) або сконфузиться і набліжана да капу́ста. Хутчэй, да скапець (гл.) або ка́пасць (гл. капасны).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Скапы́ціць ‘стаптаць капытамі’ (Нар. лекс.), скапы́таваць ‘тс’ (Варл.), скапы́ціцца ‘спатыкнуцца’ (ТСБМ, Нас., Шат., Гарэц., Юрч., Варл., Сцяшк., Жд. 2, Бяльк.), ‘памерці, здохнуць’ (Шат., Касп., Байк. і Некр.), ‘памыліцца’ (ТСБМ, Янк. Мат.), ‘скасіцца, сказіцца’ (Бяльк.), скапу́ціцца, скопу́ціцца ‘памерці, здохнуць’ (ТС). Рус. скопы́тить ‘стаптаць капытамі, збіць’, скопы́титься ‘зваліцца ад стомленасці, хваробы; памерці’, польск. skopycić się ‘дастаць хваробу капыта (аб кані)’, ‘спатыкнуцца, памыліцца’. Да капыта (гл.); для значэння ‘памерці, здохнуць’ нельга выключыць уплыў папярэдняга слова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)