сенако́с
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
| Н. |
сенако́с |
| Р. |
сенако́су |
| Д. |
сенако́су |
| В. |
сенако́с |
| Т. |
сенако́сам |
| М. |
сенако́се |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
сенако́с, -у, м.
1. Касьба травы на сена.
Хутка пачнецца с.
2. Час уборкі сена.
Вясёлая пара лета — с.
3. Месца касьбы травы.
С. наш далёка на балоце.
|| прым. сенако́сны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сенако́с, -су м., в разн. знач. сеноко́с;
пача́ўся с. — начался́ сеноко́с;
адпра́віцца на с. — отпра́виться на сеноко́с
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сенако́с, ‑у, м.
1. Касьба травы на сена. Пачаўся сенакос. □ Пажоўклі травы, якія не паспелі адрасці пасля нядаўняга сенакосу. Шахавец.
2. Месца, адведзенае для касьбы сена. Людзі зразумелі, што пастаў час ператварыць нашы неўрадлівыя сенакосы ў высокаўраджайныя палі. Асіпенка. Там сцелюцца між хвойніку паплавы сенакосу, упіраючыся ў маленькія засценкі і хутаркі. Гартны.
3. Час уборкі сена. Для Якуба самаю вясёлаю і радаснаю парою года быў час сенакосу. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Сенако́с ‘нарыхтоўка сена і час, калі косяць сена’, ‘луг, прызначаны для касьбы’ (ТСБМ, Ласт., Некр. і Байк., Бяльк., Касп., Сл. ПЗБ), сенако́с ‘тс’ (ТС), сынока́с ‘тс’ (кам., Жыв. НС). Параўн. укр. сінокі́с ‘луг, сенажаць’, рус. сеноко́с ‘сенажаць; нарыхтоўка сена’, польск. sianokos ‘нарыхтоўка сена’, харв. sjenòkos ‘тс’, senokȍša ‘луг’, славен. senokȍs ‘касец сена’, макед. сенокосач ‘тс’. Адносна новае ўтварэнне, характэрнае для асобных славянскіх моў, паколькі, як сцвярджае Брукнер (259), “w średniowieczu nikt trawy nie kosił, tylko siekł”, параўн. старое славен. senosȅk ‘касец’ (Фурлан у Бязлай, 3, 228; гл. сячы): ад сена і касіць (гл.) па мадэлі сенажаць (гл.). Бязлай (Eseji, 140) мяркуе пра этнакультурны падзел славянства ў залежнасці ад ужывання аграрных тэрмінаў *požьnь (гл. пожня), *sěnožętъ і *pokosъ (гл. пакоша), *sěnokosъ у арэальным плане, што патрабуе далейшага вывучэння экспансіі інавацыйных утварэнняў на славянскіх тэрыторыях.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
узварушы́цца, -ушу́ся, -у́шышся, -у́шыцца; зак.
1. Пачаць варушыцца, рухацца.
Мурашкі ўзварушыліся.
2. перан. Выйсці са стану вяласці, расшавяліцца (разм.).
Вяскоўцы ўзварушыліся — пачаўся сенакос.
|| незак. узвару́швацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сеноко́сный сенако́сны;
сеноко́сная пора́ сенако́с, касьба́, касаві́ца.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Ву́рэч ’сенакос або паша’, вы́рэч ’тс’ (КСТ). Відаць, з *урэчча ’месца ля ракі’, якое захавалася ў тапоніме Урэчча.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
поко́сный сенако́сны;
поко́сный луг сенако́сны луг, сенажа́ць;
поко́сное вре́мя, поко́сная пора́ касьба́, сенако́с, касаві́ца.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
касьба, сенакос; сенаванне (абл.)
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)