світа́нне
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, ніякі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
світа́нне |
світа́нні |
| Р. |
світа́ння |
світа́нняў |
| Д. |
світа́нню |
світа́нням |
| В. |
світа́нне |
світа́нні |
| Т. |
світа́ннем |
світа́ннямі |
| М. |
світа́нні |
світа́ннях |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
світа́нне, -я, мн. -і, -яў, н.
1. Час перад усходам сонца; самы пачатак раніцы.
Выгнаць карову ў поле на світанні.
2. перан. Ранні перыяд, пачатак чаго-н.
С. майго юнацтва.
|| прым. світа́льны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
світа́нне ср., прям., перен. рассве́т м.; заря́ ж.;
на ~нні — на рассве́те (на заре́);
уста́ць на ~нні — встать на рассве́те (встать с зарёй)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
світа́нне, ‑я, н.
1. Час перад усходам сонца, калі пачынае віднець; самы пачатак раніцы. На світанні, на зары У зялёным гушчары, Дзе мох сцелецца рабы, Паспрачаліся грыбы. Танк. Нават і не заўважыла Ірына, як адляцела бесклапотнае дзявоцтва, з песнямі, з пагулянкамі, познімі карагодамі, з лёгкімі і мінучымі дзявочымі крыўдамі, з вясновымі світаннямі. Лынькоў. // Стан паводле знач. дзеясл. світаць. Світанне доўга не магло адолець змроку. Мележ. Над поплавам цадзілася, распаўзалася світанне. М. Ткачоў.
2. перан. Пачатак, ранні перыяд чаго‑н. А перамогі незабыўны час айчыне даў цудоўнае світанне. Дубоўка. Даўно мінула маё світанне. Мінае мой поўдзень, мінае мой дзень. Вярцінскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Світа́нне ‘світанак; золак (ТСБМ, Ласт., Гарэц., Сл. ПЗБ). сьвіта́ньня ‘тс’ (Бяльк.), ст.-бел. свитане: зпоранку на свитаню (XVII ст.; Карскі 2-3, 433), параўн. славен. svitanje ‘тс’. Аддзеяслоўны назоўнік ад світа́ць ‘днець’ (ТСБМ, Ласт., Бяльк., Сл. ПЗБ, ТС), што да прасл. *svitati, параўн укр. світа́ти, свита́ти ‘світаць, слаба свяціцца’, польск. świtać ‘світаць’, чэш. svítati ‘тс’, в.-луж. switać, н -луж. switaś ‘тс’, харв. svȉtati, славен. svítati ‘тс’, ст.-слав. свитати ‘світаць, днець’. Праславянскі дзеяслоў выводзіцца як шматкратны з прасл. *svьtěti ‘свяціць’ (гл. свяціць) і мае паралелі ў літ. švitéti ‘ззяць, свяціць’ < і.-е. *kʼu̯ei̯t‑ ‘свяціцца, светлы, белы’, параўн. гоц. hweits ‘белы’, нарв. kvit, дац. hvid, ст.-англ. hwít, англ. white, ст.-в.-ням. (h)wïz, ням. weiss ‘белы’ (Глухак, 600; Бязлай, 3, 352; Сной₂, 716). Сюды ж світа́льна зорка ‘заранка’ (гродз., Сл. ПЗБ).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
світанне, рассвітанне, досвітак, дасвецце, золак, зара, зараніца; світанак (разм.); дзянніца (паэт.)
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
світа́нак, -нку, мн. -нкі, -нкаў, м.
Тое, што і світанне.
|| прым. світа́нкавы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
развідне́ць, -е́е; безас., зак.
Пра світанне, наступленне дзённага святла.
Развіднела ўжо.
|| незак. развідня́ць, -я́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
світа́нак, -нку м., разг., см. світа́нне
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
відно́², -а́, н.
Світанне, досвітак.
Маці ўстала яшчэ да відна.
Ад відна да цямна (з усходу да заходу сонца, з ранку да вечара).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)