свінама́тка, -і, ДМ -тцы, мн. -і, -так, ж.
Свіння, якая дае прыплод.
|| прым. свінама́тачны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
свінама́тка
назоўнік, агульны, адушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
свінама́тка |
свінама́ткі |
| Р. |
свінама́ткі |
свінама́так |
| Д. |
свінама́тцы |
свінама́ткам |
| В. |
свінама́тку |
свінама́так |
| Т. |
свінама́ткай
свінама́ткаю |
свінама́ткамі |
| М. |
свінама́тцы |
свінама́тках |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
свінама́тка ж., с.-х. свинома́тка
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
свінама́тка, ‑і, ДМ ‑тцы; Р мн. ‑так; ж.
Свіння, якая дае прыплод.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
свинома́тка с.-х. свінама́тка, -кі ж.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
свіна...,
Першая састаўная частка складаных слоў, якая адпавядае па значэнню: а) слову «свіння», напрыклад: свінаматка, свінагадоўля, свінапас; б) слову «свінагадоўчы», напрыклад: свінаферма, свінасаўгас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Мацоха ’мачаха’ (Нас.; астрав., швянч., Сл. ПЗБ; Сцяц.), ’свінаматка’ (ваўк., Сцяшк. Сл.). З польск. macocha ’тс’ (Мацкевіч, там жа, 3, 50). Аднак значэнне ’свінаматка’. Узнікла ў выніку атаясамлення польск. macocha і maciora.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
падсо́сны, ‑ая, ‑ае.
Спец.
1. Якую ссе дзіцяня. Падсосная свінаматка. Падсосныя кабылы. // Такі, які ссе матку (пра парасят, цялят і пад.). Падсосныя парасяты.
2. Звязаны з адкормам маладняку малаком матак. Падсосны перыяд. Падсосны метад.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Паро́сная ’цяжарная (пра свінню) (ТСБМ, Мядзв., Інстр. II, Сл. ПЗБ), поро́сна (ТС), паро́са ’свінаматка’ (Мат. Гом.). Да парасі́цца < парася́.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лёх-лёх-лёх! 1 ’падзыўныя воклічы свінні да парасят’ (мсцісл., З нар. сл.). Гукапераймальнае. (Як і рус. перм. лёх‑лёх ’падзыўныя воклічы для сабак’). Аднак услед за Слаўскім (4, 319) драг. і стол. лёха ’свінаматка’, а таксама ’неахайная, тоўстая жанчына’ (І. Лучыц-Федарэц; В. Вярэніч, вусн. паведамл.), брэсц. ’неахайная, гультаяватая асоба’ (Нар. лекс.), як і падобнае ўкр. льо́ха ’свіння’, можна аднесці да крыніцы запазычання — польск. locha ’свіння — дзікая і свінаматка’, якое суадносіцца з чэш. lachna, lachna ’тоўстая жанчына’, ’бессаромніца’, славац. lacha ’бедная жанчына’, lʼocha ’легкадумная жанчына’, рус. лоха ’неразумная жанчына’ і з ням. Lose ’свінаматка’, ’распусніца’ (Слаўскі, там жа). Сюды ж палес. лёхаецца — аб цечцы ў свіней (Тарн.), якое Слаўскі (4, 320) суадносіць з łachać ’бегаць’. Параўн. і бел. лахаць 1.
Лёх-лёх-лёх 2 — аб вадзе (смарг., Сл. паўн.-зах.). Гукапераймальнае. З плёх‑плёх‑плёх, якое да плёхаць, плюхаць (гл.). Сюды ж лёхаць ’булькаць (пра ваду)’ (смарг., Сл. паўн.-зах.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)