саранча́
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
| Н. |
саранча́ |
| Р. |
саранчы́ |
| Д. |
саранчы́ |
| В. |
саранчу́ |
| Т. |
саранчо́й
саранчо́ю |
| М. |
саранчы́ |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
саранча́, -ы́, ж., таксама зб.
Насякомае, небяспечны шкоднік сельскай гаспадаркі, які пералятае вялікімі масамі.
С. наляцела.
Накінуцца на што-н., як с. (прагна, падбіраючы ўсё; разм.).
|| прым. саранчо́вы, -ая, -ае.
Сямейства саранчовых (наз.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
саранча́ ж., зоол. саранча́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
саранча́ зоол., перен. саранча́, -чы́ ж.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
саранча́, ‑ы, ж.
1. Насякомае падсямейства саранчовых, падобных на коніка, якое вялікімі чародамі пралятае і нішчыць пасевы; небяспечны шкоднік сельскай гаспадаркі. / у знач. зб. Саранча паляцела.
2. зб.; перан. Разм. Пра вялікі натоўп, масу чаго‑н. Усюды [гергетала] саранча гандляроў. Бядуля.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Саранча́ ’насякомае падсямейства саранчовых, падобнае на коніка, якое вялікімі чародамі пралятае і нішчыць пасевы’ (ТСБМ), саранча́, сарана́ ’тс’ (ТС), сара́нка ’конік, казюлька’ (ТС), сарана́ ’дзятва’ (Янк., Ян., Мат. Гом.), саранчу́к ’насякомае, падобнае на саранчу, але зялёнага колеру з доўгімі заднімі нагамі’ (Нас.), ’каромысел (насякомае)’ (Байк. і Некр.). Ст.-бел. саранча, шаранча (XVI ст.) (Булыка, Лекс. запазыч., 146). Рус. саранча́, дыял. сарана́, укр. сарана́, польск. szarancza, sarancza (з рус. — Брукнер, 683). Запазычанне з цюрк. sarynča ’тс’; параўн. кыпч. sarynčaq ’тс’, вытворнага ад sary(ɣ) ’жоўты’, saryǯa ’жаўтаваты’ (Корш, AfslPh, 9, 666). Сарана́ — адваротны дэрыват ад саранча — Фасмер, 3, 560. Сюды ж сарачыць ’спусташаць, знішчаць, як саранча’ (Нас., Байк. і Некр.). Параўн. сарыч. Гл. яшчэ Жураўскі, Лекс. тюрк., 85.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пажра́ць сов. пожра́ть;
саранча́ ~ра́ла пасе́вы — саранча́ пожра́ла посе́вы
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
акры́да
‘саранча’
назоўнік, агульны, адушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
акры́да |
акры́ды |
| Р. |
акры́ды |
акры́д |
| Д. |
акры́дзе |
акры́дам |
| В. |
акры́ду |
акры́д |
| Т. |
акры́дай
акры́даю |
акры́дамі |
| М. |
акры́дзе |
акры́дах |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
усёпажыра́льны, ‑ая, ‑ае.
Які знішчае ўсё на сваім шляху. Усёпажыральная саранча.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Перасаранчы́ць ’прамарнатравіць’ (Нас.). Да пера- (гл.) і саранчыць ’раскідаць, растрачваць, знішчаць, нібы саранча’ < саранча, якое з цюрк. sarynča ’саранча’, што ^зыходзіць да sary(y) ’жоўты’, saryea ’жаўтаваты’ (Фасмер, 3, 560).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)