Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
саранча́, -ы́, ж., таксама зб.
Насякомае, небяспечны шкоднік сельскай гаспадаркі, які пералятае вялікімі масамі.
С. наляцела.
Накінуцца на што-н., як с. (прагна, падбіраючы ўсё; разм.).
|| прым.саранчо́вы, -ая, -ае.
Сямейства саранчовых (наз.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
саранча́ж., зоол.саранча́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
саранча́зоол., перен.саранча́, -чы́ж.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
саранча́, ‑ы, ж.
1. Насякомае падсямейства саранчовых, падобных на коніка, якое вялікімі чародамі пралятае і нішчыць пасевы; небяспечны шкоднік сельскай гаспадаркі. /узнач.зб.Саранча паляцела.
2.зб.; перан.Разм. Пра вялікі натоўп, масу чаго‑н. Усюды [гергетала] саранча гандляроў.Бядуля.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
саранча́жзаал Héuschrecke f -, -n; Wánderheuschrecke f (азіяцкая)
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
саранча
Том: 31, старонка: 62.
Гістарычны слоўнік беларускай мовы (1982–2017)
Саранча́ ’насякомае падсямейства саранчовых, падобнае на коніка, якое вялікімі чародамі пралятае і нішчыць пасевы’ (ТСБМ), саранча́, сарана́ ’тс’ (ТС), сара́нка ’конік, казюлька’ (ТС), сарана́ ’дзятва’ (Янк., Ян., Мат. Гом.), саранчу́к ’насякомае, падобнае на саранчу, але зялёнага колеру з доўгімі заднімі нагамі’ (Нас.), ’каромысел (насякомае)’ (Байк. і Некр.). Ст.-бел.саранча, шаранча (XVI ст.) (Булыка, Лекс. запазыч., 146). Рус.саранча́, дыял.сарана́, укр.сарана́, польск.szarancza, sarancza (з рус. — Брукнер, 683). Запазычанне з цюрк.sarynča ’тс’; параўн. кыпч.sarynčaq ’тс’, вытворнага ад sary(ɣ) ’жоўты’, saryǯa ’жаўтаваты’ (Корш, AfslPh, 9, 666). Сарана́ — адваротны дэрыват ад саранча — Фасмер, 3, 560. Сюды ж сарачыць ’спусташаць, знішчаць, як саранча’ (Нас., Байк. і Некр.). Параўн. сарыч. Гл. яшчэ Жураўскі, Лекс. тюрк., 85.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
АЗІЯ́ЦКАЯ САРАНЧА ́
(Locusta migratoria migratoria),
падвід насякомых атр. прамакрылых. Пашырана ў Паўд. Еўропе, Азіі і Паўн. Афрыцы.
Даўж. цела дарослых насякомых 3,5—6 см. Шэра-жаўтавата-зялёныя або зялёныя, надкрыллі ў бурых плямах. У залежнасці ад колькасці і канцэнтрацыі асобін утвараюцца стадная і адзіночная фазы. Лічынкі адзіночнай фазы зялёныя, жоўтыя, чорныя, стаднай — аранжавыя з чорнымі плямамі. Асобіны стаднай фазы ўтвараюць кулігі (шчыльная вял. колькасць лічынак) і чароды (вял. колькасць дарослых). Робіць пералёты на сотні кіламетраў. Вельмі шкодзіць с.-г. і дзікарослым раслінам. Кожны экз. за сваё жыццё з’ядае 300 г расліннай масы.
