са́м

займеннік, азначальны, безасабовы

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. са́м сама́ само́ са́мі
Р. само́га само́й само́га самі́х
Д. само́му само́й само́му самі́м
В. само́га саму́
саму́ю		 само́е самі́х
са́мі
Т. самі́м само́й самі́м самі́мі
М. самі́м само́й самі́м самі́х

Крыніцы: krapivabr2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

самапа́сам, прысл. (разм.).

Без нагляду; на свабодзе; самі сабой.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

перфара́цыя, -і, ж. (спец.).

Прабіванне адтулін перфаратарам, а таксама самі гэтыя адтуліны.

|| прым. перфарацы́йны, -ая, -ае.

Перфарацыйная карта.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

пісані́на, -ы, ж. (разм., пагард.).

Мнагаслоўнае пісанне розных папер куды-н., а таксама самі такія паперы.

Развесці пісаніну.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

барбары́с, -у, м.

Калючая кустовая расліна сямейства барбарысавых з дробнымі чырвонымі ягадамі, а таксама самі ягады.

|| прым. барбары́савы, -ая, -ае.

Барбарысавае варэнне.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

фасо́ля, -і, ж.

Аднагадовая расліна сямейства бабовых з доўгімі вузкімі пладамі-стручкамі, а таксама самі стручкі і яе насенне.

|| прым. фасо́левы, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

даміно́¹, нескл., н.

Гульня, у якой трэба выкласці 28 пластмасавых або касцяных пласцінак, на якіх нанесены ачкі, а таксама самі пласцінкі.

Гуляць у д.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

шыньён, -а, мн. -ы, -аў, м.

Жаночая прычоска з накладнымі кудзерамі з натуральных або штучных валасоў, а таксама самі такія валасы.

|| прым. шыньёнавы, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

сам, само́га, м. сама́, само́й, ж.; само́, само́га, н.; мн. са́мі, самі́х, займ. азнач.

1. Ужыв., каб падкрэсліць, што хто-н. асабіста выконвае дзеянне або адчувае на сабе яго.

С. тата гнаў каня.

Такую навіну трэба паведаміць ёй самой.

2. Ужыв., каб падкрэсліць, што дзеянне выконваецца асобай або прадметам самастойна, без чыёй-н. дапамогі.

Сяляне самі ўправіліся са жнівом.

С. (сама, само, самі) па сабе (адвольна, незалежна ні ад кога). С. (сама, само, самі) сабе (адзін, адна, адно, без нікога).

3. Ужыв. для падкрэслівання важнасці, значнасці асобы або прадмета.

С. аграном прыехаў на поле.

4. У спалучэнні з назоўнікамі з якасным знач. падкрэсліваюць наяўнасць вышэйшай ступені якасці ў прадмеце.

Прагулкі на лыжах — гэта само здароўе.

◊

Сам не свой — аб стане разгубленасці, роспачы, адчаю, непакою.

Само сабой зразумела — не выклікае ніякага сумнення.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

кізі́л, -у, м.

Паўднёвае дрэва або куст з сакавітымі кіславата-салодкімі чырвонымі пладамі, а таксама самі плады гэтай расліны.

|| прым. кізі́лавы, -ая, -ае і кізі́льны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)