самшы́т, -а, М -шы́це, мн. -ы, -аў, м.
Невялікае вечназялёнае дрэва з вельмі цвёрдай і цяжкай драўнінай.
Каўказскі с.
|| прым. самшы́тавы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
самшы́т
‘драўніна’
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
| Н. |
самшы́т |
| Р. |
самшы́ту |
| Д. |
самшы́ту |
| В. |
самшы́т |
| Т. |
самшы́там |
| М. |
самшы́це |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
самшы́т
‘дрэва’
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
самшы́т |
самшы́ты |
| Р. |
самшы́та |
самшы́таў |
| Д. |
самшы́ту |
самшы́там |
| В. |
самшы́т |
самшы́ты |
| Т. |
самшы́там |
самшы́тамі |
| М. |
самшы́це |
самшы́тах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
самшы́т, -та, (о древесине и собир.) -ту м., бот. самши́т
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
самшы́т, ‑а і ‑у, М ‑шыце, м.
1. ‑а. Паўднёвае вечназялёнае дрэва або куст сямейства самшытавых з цвёрдай драўнінай. / ‑у; у знач. зб. Пасадка самшыту.
2. ‑у; толькі адз. Драўніна гэтага дрэва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Самшы́т ’паўднёва вечназялёнае дрэва з цвёрдай драўнінай’ (ТСБМ), праз рус. самши́т ’тс’ (Крукоўскі, Уплыў, 73) з пярс. šimšäd ’тс’ (Праабражэнскі, 2, 249; Локач, 151; Фасмер, 3, 555).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
букс, ‑а і ‑у, м.
Тое, што і самшыт.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
самши́т бот. самшы́т, род. самшы́та и (о древесине и собир.) самшы́ту м.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
галы́ш, ‑а, м.
Разм.
1. Голы чалавек, голае дзіця.
2. Бедны чалавек. Хто Якім? Галыш, без роду, сын убогага, батрак! Колас.
3. Круглы гладкі камень. На галышах, ля стромкай кручы Расце самшыт з каравым суччам. Грахоўскі. Анечка ішла, увесь час баязліва паглядаючы на ваду, чаплялася жоўтымі сандалікамі за вапенныя галышы. Паслядовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Лі́чнік 1 ’лік простага дробу, які стаіць над рысай’ (ТСБМ). Запазычана з польск. мовы, дзе licznik ’тс’ (з XVIII ст.) < liczyć ’лічыць’ (Слаўскі, 4, 243–244) з’яўляецца калькай з с.-лац. numeralor ’лічыльнік’ < лац. ’той, хто лічыць’.
Лі́чнік 2 ’апаўшыя камлючкі з хвоі або елкі’ (івац., Нар. сл.). Можна дапусціць роднаснасць са ст.-польск. licznik ’самшыт, Buxus sempervirens L.’ (Слаўскі, 4, 244), утвораным ад лац. lycium ’лікій — лякарства, якое складалася з сокаў розных раслін, у тым ліку і самшыту, крушыны’ > ’сок самшыту’ > ’самшыт’. Аднак больш імаверна, што гэта слова ўзыходзіць да ⁺іглічнік (< ігліца ’калючкі з хвоі ці елкі’) — з адпадзеннем пачатковага і‑, а пасля і ‑г‑ (як, напрыклад, бел. лянь! < глянь!).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)