самле́лы, -ая, -ае.

1. Які страціў прытомнасць.

2. Здранцвелы, сшэрхлы.

Самлелая рука.

3. Знясілены ад працы, спёкі і пад.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

самле́лы

прыметнік, якасны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. самле́лы самле́лая самле́лае самле́лыя
Р. самле́лага самле́лай
самле́лае		 самле́лага самле́лых
Д. самле́ламу самле́лай самле́ламу самле́лым
В. самле́лы (неадуш.)
самле́лага (адуш.)		 самле́лую самле́лае самле́лыя (неадуш.)
самле́лых (адуш.)
Т. самле́лым самле́лай
самле́лаю		 самле́лым самле́лымі
М. самле́лым самле́лай самле́лым самле́лых

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

самле́лы

прыметнік, адносны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. самле́лы самле́лая самле́лае самле́лыя
Р. самле́лага самле́лай
самле́лае		 самле́лага самле́лых
Д. самле́ламу самле́лай самле́ламу самле́лым
В. самле́лы (неадуш.)
самле́лага (адуш.)		 самле́лую самле́лае самле́лыя (неадуш.)
самле́лых (адуш.)
Т. самле́лым самле́лай
самле́лаю		 самле́лым самле́лымі
М. самле́лым самле́лай самле́лым самле́лых

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

самле́лы

1. потеря́вший созна́ние;

2. занеме́вший, замле́вший;

3. обесси́левший;

1-3 см. самле́ць

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

самле́лы, ‑ая, ‑ае.

1. Які страціў прытомнасць. Дзверцы кабіны былі расчынены, дробненька ўздрыгваў капот, а на сядзенні ляжаў самлелы вадзіцель. Нядзведскі.

2. Здранцвелы, сшэрхлы. У наплыўшых кроўю вачах агонь пагас, і самлелы язык не мог больш вымавіць ні слова. Пестрак. / у вобразным ужыв. І чаплялася сена на голле самлелых бяроз. Вялюгін.

3. Знясілены працаю, спёкай і пад. Лабановіч узяў самлелую птушынку і вынес на свежае паветра. Колас. Сеў [хлопец] за кнігу, — не бачыць літар: вее полымем ад яе. І рукою самлелай выцер губы высахшыя свае. Таўлай.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

обомле́вший, обомле́лый абамле́лы, самле́лы;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

занеме́лый заняме́лы, замле́лы, самле́лы, здранцве́лы, сшэ́рхлы;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

помертве́вший и помертве́лый

1. памярцве́лы, змярцве́лы;

2. памярцве́лы, змярцве́лы, самле́лы, абамле́лы;

3. здранцве́лы, зняме́лы;

4. памярцве́лы; см. помертве́ть;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

занеме́вший

1. прич. які́ (што) заняме́ў, які́ (што) замле́ў, які́ (што) самле́ў, які́ (што) здранцве́ў, які́ (што) сшэрх;

2. прил. заняме́лы, замле́лы, самле́лы, здранцве́лы, сшэ́рхлы;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Ляны́, ля́ный, ле́ны, лены́ ’лянівы’ (ТСБМ, Нас., Мікуц., Гарэц., Янк. 1, Шат., Касп., Пятк., Маш., КЭС, лаг., ТС; Сл. ПЗБ), слуц. ле́ны дуб ’адзінокі дуб на лузе, у полі’ (БНТ, Лег. і пад.); зах.-рус. ленный, ленной ’гультаяваты’, ст.-рус. лѣный ’павольны’, ’гультаяваты’, польск. leny, в.-луж. lěni, lěny, lijeni ’тс’, чэш. líný ’слабы, самлелы’, ст.-чэш. léni, léný, славен. lẹ̑n, серб.-харв. lȉjen, чак. ле́нӣ, усх.-серб. ле̂њ, ст.-слав. лѣнъ. Прасл. lěnъ ’гультаяваты, павольны, марудны’ (Слаўскі, 4, 157–159). Да і.-е. lē‑ (Шустар-Шэўц, 826). Генетычна яму адпавядаюць: літ. lė́nas ’спакойны, ціхі’, ’слабы’, лат. lḕns ’тс’, літ. lė̃tas ’павольны, ціхі’, lėtùs ’тс’, лац. lēnis ’мяккі, пяшчотны’ (Фасмер, 2, 482–483). Аткупшчыкоў (Из истории, 246) звязвае гэту лексему з коранем leg‑/log‑ > *leg‑s‑nis > лѣнь (пры ізасемантычным радзе ’ляжаць’ — ’гультай’: leg‑e‑nis > лежень), параўн. таксама паралельнае развіццё раду вытворных асновы лѣн — у рускіх гаворках са значэннем ’ляжаць’, напр. лѣнуха, лѣнивка ’лава ля печы’. Сюды ж лень‑дуб ’від дуба, які позна распускаецца’ (ТС), ляні́вы (ст.-бел. ленивый, лѣнивый) ’непрацалюбівы, марудны ў працы, у рухах, вялы’, ляні́цца, лыны́тысь ’ленавацца’ (КЭС, лаг.; Сл. ПЗБ, ТСБМ, Яруш.; Панюціч, 101). Гл. таксама лень 1, лень 2, ляна́.

Ля́ны 2 ’ільняны’ (Сцяшк., маладз. Жыв. сл.). Ля́ны выхад ’рабочы дзень на ўборцы льну’ (карэліц., Сл. ПЗБ). Да лён, ільняны (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)