самалёт, -а, М -лёце, мн. -ы, -аў, м.
Лятальны апарат, цяжэйшы за паветра, з рухавіком і звычайна нерухомымі крыламі.
Транспартны с.
Ваенны с.
○
Дыван-самалёт — у казках: чарадзейны дыван, на якім героі пералятаюць па паветры ў любое месца.
|| прым. самалётны, -ая, -ае.
Самалётнае абсталяванне.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
самалё́т
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
самалё́т |
самалё́ты |
| Р. |
самалё́та |
самалё́таў |
| Д. |
самалё́ту |
самалё́там |
| В. |
самалё́т |
самалё́ты |
| Т. |
самалё́там |
самалё́тамі |
| М. |
самалё́це |
самалё́тах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
самалёт м. самолёт;
тра́нспартны с. — тра́нспортный самолёт;
спарты́ўны с. — спорти́вный самолёт;
вае́нны с. — вое́нный самолёт;
с.-знішча́льнік — самолёт-истреби́тель;
с.-бамбардзіро́ўшчык — самолёт-бомбардиро́вщик;
с.-штурмаві́к — самолёт-штурмови́к;
разве́двальны с. — разве́дывательный самолёт;
рэакты́ўны с. — реакти́вный самолёт;
с.-карэкціро́ўшчык — самолёт-корректиро́вщик;
с.-запра́ўшчык — самолёт-запра́вщик;
с. суправаджэ́ння — самолёт сопровожде́ния;
○ дыва́н-с. — фольк. ковёр-самолёт
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
самалёт, ‑а, М ‑лёце, м.
Цяжэйшы за паветра лятальны апарат з рухавіком і, звычайна, нерухомымі крыламі. Транспартны самалёт. Спартыўны самалёт. □ Над галавою з металічным падвываннем пагрозліва гулі самалёты. Карпаў.
•••
Дыван-самалёт — у казках — чарадзейны дыван, на якім героі пералятаюць па паветры ў любое месца.
Самалёт-снарад — беспілотны лятальны апарат, які нясе зарад выбуховага рэчыва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Самалёт ’цяжэйшы за паветра лятальны апарат з рухавіком і, звычайна, нерухомымі крыламі’ (ТСБМ). З рус. самолёт ’тс’ або адаптаванага польск. samolot ’тс’, што не выключае і самастойнае ўтварэнне ад сам (гл.) і лятаць (гл.), параўн. самапла́ў ’тс’ і заўвагу Бузука: «вельмі прыгожае наваўтварэньне, якое я чуў у Асіпавічах» (Буз., 257), гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
самалёт, аэраплан, паветраны карабель, паветраны лайнер / лёгкі: авіетка / бамбардзіровачны: бамбардзіроўшчык, бамбавоз / для знішчэння варожай авіяцыі: знішчальнік / той, што пікіруе: пікіроўшчык / знішчальны: ястрабок (разм.) / варожы: сцярвятнік (перан., зняваж.)
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
самалёт-лабарато́рыя
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
самалёт-лабарато́рыя |
самалёт-лабарато́рыі |
| Р. |
самалёт-лабарато́рыі |
самалёт-лабарато́рый |
| Д. |
самалёт-лабарато́рыі |
самалёт-лабарато́рыям |
| В. |
самалёт-лабарато́рыю |
самалёт-лабарато́рыі |
| Т. |
самалёт-лабарато́рыяй
самалёт-лабарато́рыяю |
самалёт-лабарато́рыямі |
| М. |
самалёт-лабарато́рыі |
самалёт-лабарато́рыях |
Крыніцы:
nazounik2008,
sbm2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
самалё́т-шпіён
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
самалё́т-шпіён |
самалё́т-шпіёны |
| Р. |
самалё́т-шпіёна |
самалё́т-шпіёнаў |
| Д. |
самалё́т-шпіёну |
самалё́т-шпіёнам |
| В. |
самалё́т-шпіён |
самалё́т-шпіёны |
| Т. |
самалё́т-шпіёнам |
самалё́т-шпіёнамі |
| М. |
самалё́т-шпіёне |
самалё́т-шпіёнах |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
мі́ні-самалёт
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
мі́ні-самалёт |
мі́ні-самалёты |
| Р. |
мі́ні-самалёта |
мі́ні-самалётаў |
| Д. |
мі́ні-самалёту |
мі́ні-самалётам |
| В. |
мі́ні-самалёт |
мі́ні-самалёты |
| Т. |
мі́ні-самалётам |
мі́ні-самалётамі |
| М. |
мі́ні-самалёце |
мі́ні-самалётах |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
самалёт-разве́дчык
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
самалёт-разве́дчык |
самалёты-разве́дчыкі |
| Р. |
самалёта-разве́дчыка |
самалётаў-разве́дчыкаў |
| Д. |
самалёту-разве́дчыку |
самалётам-разве́дчыкам |
| В. |
самалёт-разве́дчык |
самалёты-разве́дчыкі |
| Т. |
самалётам-разве́дчыкам |
самалётамі-разве́дчыкамі |
| М. |
самалёце-разве́дчыку |
самалётах-разве́дчыках |
Крыніцы:
nazounik2008,
sbm2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)