самалёт, -а, М -лёце, мн. -ы, -аў, м.
Лятальны апарат, цяжэйшы за паветра, з рухавіком і звычайна нерухомымі крыламі.
Транспартны с.
Ваенны с.
○
Дыван-самалёт — у казках: чарадзейны дыван, на якім героі пералятаюць па паветры ў любое месца.
|| прым. самалётны, -ая, -ае.
Самалётнае абсталяванне.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
самалёт м. самолёт;
тра́нспартны с. — тра́нспортный самолёт;
спарты́ўны с. — спорти́вный самолёт;
вае́нны с. — вое́нный самолёт;
с.-знішча́льнік — самолёт-истреби́тель;
с.-бамбардзіро́ўшчык — самолёт-бомбардиро́вщик;
с.-штурмаві́к — самолёт-штурмови́к;
разве́двальны с. — разве́дывательный самолёт;
рэакты́ўны с. — реакти́вный самолёт;
с.-карэкціро́ўшчык — самолёт-корректиро́вщик;
с.-запра́ўшчык — самолёт-запра́вщик;
с. суправаджэ́ння — самолёт сопровожде́ния;
○ дыва́н-с. — фольк. ковёр-самолёт
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
самалёт, ‑а, М ‑лёце, м.
Цяжэйшы за паветра лятальны апарат з рухавіком і, звычайна, нерухомымі крыламі. Транспартны самалёт. Спартыўны самалёт. □ Над галавою з металічным падвываннем пагрозліва гулі самалёты. Карпаў.
•••
Дыван-самалёт — у казках — чарадзейны дыван, на якім героі пералятаюць па паветры ў любое месца.
Самалёт-снарад — беспілотны лятальны апарат, які нясе зарад выбуховага рэчыва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
самалёт м Flúgzeug n -(e)s, -e;
вае́нны самалёт Militärflugzeug n;
пасажы́рскі самалёт Passagierflugzeug [-´ʒi:r-] n, Verkéhrsflugzeug n;
беспіло́тны самалёт únbemanntes Flúgzeug;
звышгукавы́ самалёт Überschallflugzeug n;
самалёт-знішча́льнік Jágdflugzeug n;
самалёт-но́сьбіт Trägerflugzeug n;
самалёт-перахо́пнік Ábfangflugzeug n;
рэ́йсавы самалёт Líni¦enmaschine f -, -n;
аднаме́сны самалёт éinsitziges Flúgzeug, Éinsitzer m -s, -;
шматме́сны самалёт méhrsitziges Flúgzeug, Méhrsitzer m;
рэакты́ўны самалёт Düsenflugzeug n, Stráhlflugzeug n;
пілатава́ць самалёт ein Flúgzeug führen, éine Maschine [ein Flúgzeug] flíegen*; вайск збіць самалёт ein Flugzeug ábschießen* [zum Ábsturz bringen*]
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Самалёт ’цяжэйшы за паветра лятальны апарат з рухавіком і, звычайна, нерухомымі крыламі’ (ТСБМ). З рус. самолёт ’тс’ або адаптаванага польск. samolot ’тс’, што не выключае і самастойнае ўтварэнне ад сам (гл.) і лятаць (гл.), параўн. самапла́ў ’тс’ і заўвагу Бузука: «вельмі прыгожае наваўтварэньне, якое я чуў у Асіпавічах» (Буз., 257), гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
самалёт, аэраплан, паветраны карабель, паветраны лайнер / лёгкі: авіетка / бамбардзіровачны: бамбардзіроўшчык, бамбавоз / для знішчэння варожай авіяцыі: знішчальнік / той, што пікіруе: пікіроўшчык / знішчальны: ястрабок (разм.) / варожы: сцярвятнік (перан., зняваж.)
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
самалёт-знішча́льнік м ав вайск Jágdflugzeug n -(e)s, -e; разм Jäger m -s, -
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
самолёт самалёт, -та м.;
тра́нспортный самолёт тра́нспартны самалёт;
спорти́вный самолёт спарты́ўны самалёт;
уче́бный самолёт вучэ́бны самалёт;
вое́нный самолёт вае́нны самалёт;
самолёт-истреби́тель самалёт-знішча́льнік;
самолёт-бомбардиро́вщик самалёт-бамбардзіро́ўшчык;
самолёт-штурмови́к самалёт-штурмаві́к;
разве́дывательный самолёт разве́двальны самалёт;
реакти́вный самолёт рэакты́ўны самалёт;
раке́тный самолёт раке́тны самалёт;
легкомото́рный самолёт лёгкамато́рны самалёт;
одноме́стный самолёт аднаме́сны самалёт;
многоме́стный самолёт мнагаме́сны (шматме́сны) самалёт;
самолёт-снаря́д самалёт-снара́д;
самолёт-корректиро́вщик самалёт-карэкціро́ўшчык;
самолёт-мише́нь самалёт-мішэ́нь;
самолёт сопровожде́ния самалёт суправаджэ́ння;
◊
ковёр-самолёт фольк. дыва́н-самалёт, кілі́м-самалёт.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
аднамато́рны, -ая, -ае.
З адным маторам.
А. самалёт.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
пікі́раваць, -рую, -руеш, -руе; -руй; незак.
Зніжацца на вялікай хуткасці і амаль вертыкальна (пра самалёт).
Самалёт пікіруе на цэль.
|| зак. спікі́раваць, -рую, -руеш, -руе; -руй.
|| наз. пікі́раванне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)